II
HOUGOMONT
Hougomont là một nơi đau thương tang tóc, nơi bắt đầu mọi chướng ngại,
nơi người thợ rừng vĩ đại của Châu Âu mà người ta gọi là Napoléon đã gặp
sự kháng cự đầu tiên ở Waterloo, là cái mắc cứng đầu tiên dưới lưỡi búa.
Ngày xưa đó là một lâu đài, bây giờ thì chỉ còn là một trại tá điền. Dưới mắt
một anh bán đồ cổ thì Hougomont chỉ là Hugomons. Lâu đài này do chúa đất
Somerel là Hugo xây nên, chính ông cũng đã cúng cho tu viện Villers một
phần đất lộc của tu viện.
Người khách đẩy cổng, lách qua một cỗ xe ngựa cổ dưới hành lang rồi đi
vào sân. Vật đầu tiên làm anh chú ý là một cái cửa rất cổ, nay trông như một
cổng tò vò trong đền cổ, vì chung quanh mọi vật đều đổ nát hết. Cảnh hoang
tàn thường làm nên vẻ hùng tráng của di tích. Bên cạnh cổng tò vò ấy có một
cái cửa khác xây đá nghiêng theo kiểu thời vua Henri IV. Cửa trổ trên một
bức tường, đằng sau cửa thấp thoáng một vườn cây ăn quả. Gần cửa là một
hố phân, một mớ cuốc xẻng, mấy chiếc xe bò, một cái giếng cũ với phiến đá
to và cần quay bằng sắt, một chú ngựa con đang nhảy cỡn, một anh gà tây
đang xòe đuôi, một nhà nguyện nhỏ có gác chuông trên nóc, một hàng lê áp
vào vách đang ra hoa, đó là tất cả quang cảnh cái sân mà Napoléon đã ao ước
chiếm cho được. Mẩu đất cỏn con này, giá ông chiếm được thì ông đã nắm
cả thiên hạ trong tay. Một bầy gà mái bới bới mổ mổ, làm bụi bay mù mịt.
Có tiếng gầm gừ: Đó là một con chó kếch xù nhe răng, gác thay cho quân
Anh không còn đây nữa. Hồi ấy quân Anh đóng ở đấy đáng khen thật. Bốn
đại đội cận vệ của Cooke đã đương đầu trong bảy giờ liền với cuộc tấn công
ráo riết của cả một quân đoàn.
Nhìn trên bản đồ theo bình diện hình học thì Hougomont cả nhà cửa lẫn
vườn như một thứ hình chữ nhật không đều mà một góc đã bị vạt đi. Cổng
phía Nam ở vào góc này. Bảo vệ cổng là một bức tường, từ bức tường đó có
thể bắn thẳng vào cổng, rất gần. Hougomont có hai cổng: Cổng Nam là cổng
vào lâu đài, còn cổng Bắc là cổng vào trại. Napoléon đã điều em mình là
Jérôme đến đánh Hougomont. Các sư đoàn Guilleminot, Foy và Bachelu đều
