thật được. Thấy con búp bê, nó sợ, thấy đồng tiền vàng, nó cũng sợ. Thấy
những vật mỹ lệ như thế, bụng nó run run thấp thỏm. Duy có ông khách là
nó không sợ. Trái lại, nó thấy vững tâm. Từ tối hôm qua, qua bao chuyện lạ
lùng, rồi cả trong giấc ngủ, lúc nào hình ảnh người kia cũng vẩn vơ trong
khối óc bé nhỏ của nó; người ấy ra vẻ già nua, nghèo khổ, rầu rĩ, thế mà
nhiều tiền, nhân đức đến thế. Từ lúc gặp ông già ấy ở trong rừng, nó thấy
cuộc đời nó như biến đổi.
Cosette không được như con chim én bé nhỏ trên trời, nó chưa hề biết cái
hạnh phúc được ẩn nấp dưới bóng mẹ, được ủ trong cánh mẹ. Từ năm năm
nay, nghĩa là từ ngày nó bắt đầu nhớ được, khốn nạn, con bé chỉ rặt một màu
những run cùng sợ. Đời nó như thể trần trụi trong cơn gió bấc cắt da của
cảnh khổ ải; bây giờ thì nó như được tấm áo che thân. Xưa, tâm hồn nó giá
lạnh, bây giờ, tâm hồn nó ấm áp. Nó không khiếp sợ mụ Thénardier như
trước nữa. Nó không cô độc nữa; đã có ai ở bên mình.
Hôm ấy, vừa thức dậy nó đã tất tả làm mọi việc như mọi sáng. Đồng tiền
vàng nằm trong cái túi áo tối hôm qua có đồng hào mười lăm xu rơi ra. Đồng
vàng ấy đã cho nó nhiều phút lý thú. Nó không dám mó tới, nhưng cứ chốc
chốc nó lại ngắm nghía, lưỡi thì cứ thè dài. Nó quét cầu thang, thỉnh thoảng
lại ngừng tay, ngây người nhìn ngôi sao lấp lánh trong đáy túi, quên cả chổi
và vũ trụ bên ngoài.
Đương lúc nó mải mê ngắm đồng tiền thì mụ Thénardier chợt vào. Có
điều lạ lùng là mụ không phát nó cái nào mà cũng không chửi. Mụ lại có vẻ
ngọt ngào bảo:
— Cosette, ra ngay đây nhé.
Một lát sau, Cosette ra cái phòng thấp bên ngoài.
Người khách cầm cái gói mở ra. Trong gói có một cái áo len dài trẻ con,
một cái tạp dề, một cái áo vải bông, một cái váy, một cái khăn quàng, một
đôi tất len, một đôi giày, đủ một bộ phận áo con gái lên tám. Toàn quần áo
đen cả. Khách bảo con bé:
— Con mang quần áo này vào trong nhà mặc nhanh lên.
Lúc trời sáng rõ, các nhà ở Montfermeil mở cửa sớm đều trông thấy ở
phố Paris một ông già ăn mặc tồi tàn dắt một đứa bé gái mặc toàn đồ tang,
tay ôm một con búp bê to màu hồng. Hai ông cháu đi về phía Livry. Hai
