XIII
ÔNG TIN GÌ?
Về phương diện tin tưởng chính thống, chúng tôi không phải thăm dò ông
Giám Mục thành Digne. Trước một tâm hồn như vậy, chúng tôi cảm thấy chỉ
có một xu hướng là tôn kính. Nói đến lương tâm một bậc chính trực là ta
phải tin. Vả lại, đối với một số bản chất nhất định, chúng tôi công nhận rằng
tất cả những vẻ đẹp của đạo đức con người đều có khả năng phát triển được
trong một lòng tin khác với lòng tin của chúng tôi.
Ông Giám Mục nghĩ gì về tín điều này hay về bí ẩn nọ? Những điều bí
mật trong thâm tâm ấy chỉ có thể biết được ở trong mồ vì khi bước xuống
mồ mọi linh hồn đều trần trụi. Điều mà chúng tôi chắc chắn là, với ông,
không bao giờ những mắc mứu về đức tin lại biến thành một thái độ giả dối.
Đã là kim cương thì không còn có thể nói đến thối nát được. Ông tin được
chừng nào thì ông cố gắng tin chừng ấy. Hãy tin ở Chúa Cha
là câu ông
thường nói ở cửa miệng. Bởi vì ông đã tìm thấy trong những việc làm phúc
đức của mình một sự thỏa mãn đầy đủ cho tâm hồn, nó luôn thì thầm bên tai
ông: Chúa Trời ở bên cạnh người.
Điều chúng tôi thấy cần ghi là, ông Giám Mục có một lòng yêu thương
quá mức, có thể nói ngoài đức tin và xa hơn đức tin. Chính từ chỗ ông “đã
yêu nhiều”
đó mà các “bậc đứng đắn”, các “bậc trang nghiêm”, các “vị
biết điều” đều đánh giá ông là có nhược điểm. Những danh từ trên là cách
nói ưa chuộng trong cái xã hội đáng buồn của chúng ta, ở đó lòng vị kỷ lại
nói cái giọng của kẻ lên mặt hiểu biết. Thương yêu quá mức ở đây là cái gì?
Đó là một sự ân cần trong sáng, tràn qua giới hạn loài người, như chúng tôi
đã có lúc nói qua và gặp dịp thì trùm lên cả sự vật. Ông sống dễ dãi. Cái gì là
sáng tạo của Chúa, ông đều khoan dung. Trong con người dù là con người
rất tốt đi nữa, cũng có một chút khắc nghiệt không tự giác dành cho loài vật.
Các nhà tu hành đặc biệt có thứ khắc nghiệt, nhưng ông Giám Mục thành
Digne lại không hề có. Ông không đến nỗi như thầy tu Bà La Môn, nhưng
hình như ông có nghiền ngẫm lời này trong sách kinh: “Ai biết linh hồn thú
vật sẽ đi về đâu?” Dáng hình xấu xí, bản năng kỳ dị, không làm ông bận tâm,
