V
NHỮNG SỰ VIỆC LÀM NÊN LỊCH SỬ NHƯNG
LỊCH SỬ LẠI KHÔNG BIẾT ĐẾN
Vào cuối tháng tư mọi việc đều trở nên trầm trọng. Tình hình từ chỗ lên
men đã trở thành sôi sục. Từ 1830, rải rác đã có đôi cuộc bạo động nhỏ, lẻ tẻ.
Những cuộc bạo động ấy đều bị đàn áp ngay, nhưng cũng lại mọc lên ngay,
đó là dấu hiệu của một lò lửa to lớn đang bừng bừng ở bên dưới, một cái gì
ghê gớm đang ấp ủ. Người ta hé nhìn thấy những dấu hiệu chưa rõ nét và
còn lờ mờ của một cuộc Cách Mạng có thể nổ ra. Cả nước Pháp nhìn vào
Paris; Paris nhìn khu ngoại ô Saint Antoine. Khu ngoại ô Saint Antoine được
nung ngầm, bỗng sôi sục lên. Không khí các quán rượu phố Charonne
nghiêm trang và ồn ào - hai tính từ ấy kết hợp để nói về một quán rượu thì
cũng lạ thật. Ở đấy người ta đem vấn đề duy trì hay lật đổ Chính Phủ ra bàn
một cách ngang nhiên. Người ta thảo luận công khai cái việc phải đánh hay
nên ngồi yên. Bên trong nhiều quán rượu người ta bắt thợ thuyền thề “sẽ có
mặt ngoài đường khi có tiếng báo động đầu tiên và sẽ chiến đấu bất chấp
quân thù đông hay ít”. Khi người thợ đã thề xong, một người ngồi trong góc
quán rượu cố ý nói oang oang: “Nhớ nhé! Thề rồi đấy nhé!" Có khi người ta
lên gác, họp nhau trong một phòng kín, cảnh tượng chẳng khác gì những
cuộc họp hội kín. Người ta bắt những người mới gia nhập tuyên thệ để giúp
ích cho họ và cho các gia trưởng. Lời thề như vậy đó.
Ở các phòng dưới người ta đọc các sách “phiến loạn”. Theo lời một bản
báo cáo bí mật đương thời, đó là những quyển sách chửi Chính Phủ. Ở các
phòng ấy người ta nghe thấy những lời như sau: Tôi có biết tên các người chỉ
huy đâu. Bọn tôi sẽ được biết ngày khởi sự chỉ hai giờ trước khi hành động
thôi. Một người thợ nói: “Chúng ta có ba trăm người, mỗi người bỏ ra mười
xu vị chi là một trăm năm mươi francs để làm đạn và thuốc súng". Một
người khác nói: “Không sáu tháng, hai tháng gì hết. Không đầy mười lăm
hôm là chúng ta sẽ ngang sức với Chính Phủ. Với hai vạn rưỡi người, ta có
thể đối địch được". Một người nữa nói:“Tôi chẳng ngủ nghê gì, cứ đêm là
