Bất kể giới tính nào, thì các doanh nhân đều có sẵn trong người tố chất bốc đồng chức năng ở
mức đáng kể. Họ đạt điểm số cao trong các bài kiểm tra đánh giá mức độ chấp nhận rủi ro. Còn
khi não bộ của họ được đưa vào theo dõi trong quá trình sáng tạo, các phần trung tâm và ổ mắt
trước trán (những khu vực nằm sau đôi mắt) sáng lóe lên như trong một ca chụp cộng hưởng
từ. Những nhà quản lý không đạt được điểm số cao đến vậy, hay những hoạt động thần kinh
như thế này.
Bạn có thể dự đoán được khả năng sáng tạo ở trẻ nhỏ không? Nhà tâm lý học Paul Torrance đã
xây dựng nên một bài kiểm tra kéo dài 90 phút, Kiểm tra Tư duy Sáng tạo Torrance. Các bài
kiểm tra được thiết kế từ những vấn đề cực kỳ lôi cuốn. Trẻ có thể được cho thấy một bức ảnh
con thỏ múp míp, rồi được yêu cầu dùng ba phút để bổ sung các chi tiết trên hình vẽ, làm sao
để chơi với nó thích thú hơn. Hoặc các em sẽ được đưa một chiếc bút tốc kí, rồi được yêu cầu
viết ra một câu chuyện cũng trong khoảng thời gian ba phút ấy. Đầu tiên, Torrance tổ chức bài
kiểm tra này vào năm 1958 cho vài trăm em, sau đó tiếp tục theo sát cuộc sống các em cho đến
khi trở thành người lớn, đánh giá các kết quả sáng tạo của chúng trên mọi phương diện: các
thứ được cấp bằng sáng chế, những cuốn sách viết ra, các tác phẩm được xuất bản, các giấy
chứng nhận được trao tặng và cả những doanh nghiệp do họ tạo dựng. Công trình nghiên cứu
này vẫn đang được thực hiện tiếp, các đối tượng tham dự được đặt tên là “Các em bé của
Torrance”. Torrance qua đời hồi năm 2003, và công trình này giờ đây được các đồng sự của
ông giám sát.
Đóng vai trò như một công cụ nghiên cứu, bài kiểm tra này đã được đánh giá chính thức rất
nhiều lần. Mặc dù bài kiểm tra không phải không vấp phải chỉ trích này nọ, nhưng phát hiện
tuyệt vời nhất ở đây vẫn cứ giữ nguyên giá trị: điểm số mà một trẻ đạt được sẽ dự đoán được
tới mức nào thành tích sáng tạo của trẻ trong tương lai. Quả là như vậy, điểm số từ bài kiểm
tra này dự đoán được thành tích sáng tạo suốt đời của trẻ với mối tương liên khăng khít hơn
ba lần so với kết quả IQ bẩm sinh có thể tiên lượng. Bài kiểm tra đã được dịch ra tới 50 thứ
tiếng và được hàng triệu lượt người thực hiện. Đó chính là tiêu chuẩn gần như không thể bỏ
qua trong việc đánh giá óc sáng tạo ở trẻ.
Trải nghiệm đáng nhớ nhất trong năm đầu tiên dạy dỗ cậu út Noah của tôi chính là khoảnh
khắc cậu chàng nói từ đa-âm-tiết thứ nhất trong đời. Noah chính là suối nguồn vui tươi tràn
trề của gia đình tôi. Cậu chàng là mẫu em bé lạc quan, với nét cười duyên dáng và tràng cười
giòn tan. Noah cũng tiếp cận với các kỹ năng ngôn ngữ của mình với niềm hân hoan như thế.
Thằng bé đặc biệt say mê các loài sinh vật biển, mà tôi cho rằng đều do bộ phim Finding Nemo
(Đi tìm Nemo) và kênh truyền hình National Geographic (Địa lý Quốc gia) mà ra cả. Chúng tôi
đính các bức tranh sinh vật biển lên trần nhà, phía trên bàn thay tã của Noah, trong đó có cả
tranh vẽ một chú bạch tuộc Thái Bình Dương khổng lồ màu đỏ. Vào thời điểm ấy, Noah vẫn
chưa nói tròn vành rõ chữ.
Một buổi sáng nọ, tôi đang tất bật thay tã cho nó, trước khi đi làm. Noah đột nhiên ngưng cười
và nhìn chăm chăm lên trần nhà. Từ tốn, nó chỉ ngón tay lên trần, rồi nhìn tôi và nói rành rọt:
“Bạch-tuộc”. Rồi nó cười phá lên. Nó lại chỉ lên lần nữa, đọc lớn hơn: “BẠCH-TUỘC” rồi cười
khúc khích. Tôi suýt thì lên cơn đau tim. “Đúng rồi!” Tôi reo lên: “BẠCH TUỘC!” Nó đáp lại:
“Bạch, bạch, bạch tuộc,” lại cười khanh khách. Chúng tôi cùng tụng lại từ ấy. Tôi quên mất là cả
buổi sáng đó mình làm cái gì – tôi đoán là mình đã gọi điện xin nghỉ ốm – và chúng tôi nhảy
nhót suốt ngày hôm ấy, ca tụng mọi thứ có-tám-chân trên đời. Những từ khác cũng nối nhau
xuất hiện ồ ạt những ngày tiếp sau đó. (Và tình trạng vắng mặt ở chỗ làm của tôi cũng tương
tự.)
Bạn sẽ không thể tranh cãi gì với một thực tế rằng các kỹ năng ngôn từ đóng vai trò quan trọng
đối với trí thông minh con người. Người ta thậm chí còn đưa nó vào các bài kiểm tra IQ. Một
trong những niềm vui sướng sâu xa của các bậc làm cha mẹ chính là chứng kiến một em bé vật
lộn với món tài năng độc đáo chỉ thuộc về con người này trong những tháng đầu tiên của cuộc
đời. Điều gì xảy ra trong trí não Noah khiến thật nhiều thứ cùng ùa đến một lúc ngay trên chiếc
