con người như mình. Mình đã nghĩ đến những quả lựu đạn của cậu, đến cái
lưỡi lê và các thứ vũ khí của cậu; nhưng bây giờ, mình nhìn thấy vợ cậu,
cũng như nhìn thấy mặt cậu và những gì giống nhau giữa hai đứa chúng
mình. Bạn ơi, hãy tha thứ cho mình. Bao giờ chúng ta cũng nhìn ra sự việc
một cách quá muộn. Tại sao người ta không nói cho bọn mình biết rằng
chính các cậu, các cậu cũng chỉ là những con chó khốn khổ như bọn mình,
rằng các bà mẹ của các cậu cũng đau khổ như mẹ chúng mình, rằng chúng
ta đều sợ chết như nhau, đều chết một cách giống nhau, chịu những nỗi đau
đớn như nhau... Bạn ơi, hãy tha thứ cho mình; tại sao cậu lại có thể là kẻ
thù của mình... Nếu chúng ta bỏ những vũ khí và bộ quân phục này đi, thì
cậu rất có thể là người anh em của mình, như Cát và An be vậy. Bạn ơi, cậu
hãy lấy hai mươi năm của đời mình và cậu hãy đứng dậy đi... Đời mình còn
gì nữa, cậu cứ việc lấy nốt đi, vì mình không biết là từ nay mình còn làm
những gì nữa".
Bốn bề phẳng lặng. Mặt trận yên tĩnh chỉ trừ tiếng nổ của súng trường.
Đạn nối tiếp nhau; họ không bắn lung tung; trái lại họ nhắm cẩn thận từ
bốn phía. Tôi không thể rời khỏi chỗ trú ẩn được. "Mình sẽ viết thư cho vợ
cậu', tôi vội vã bảo người chết. "Mình muốn viết thư cho chị ấy, chính mình
sẽ báo tin cho chị ấy, mình sẽ nói hết cho chị ấy biết những cái mình nói
với cậu; mình không muốn chị ấy khổ, mình sẽ giúp đỡ chị ấy, giúp đỡ cả
cha mẹ cậu cũng như cả con cậu nữa... " Bộ quân phục của hắn vẫn chưa
cài lại. Rất dễ tìm thấy cái ví. Nhưng tôi ngập ngừng không dám mở ví ra.
Có cả tập quân bạ ghi tên tuổi hắn. Nếu chưa biết tên hắn, có thể tôi sẽ
quên hắn đi; thời gian sẽ xoá mờ hình ảnh này đi. Nhưng tên hắn là một cái
đinh sẽ đóng ngập vào người tôi và tôi sẽ không thể nào nhổ ra được. Nó có
sức mạnh nhắc lại tất cả, bất cứ lúc nào; cái cảnh tượng này sẽ có thể mãi
mãi tái diễn và hiện lên trước mắt tôi.
Tôi cầm cái ví trong tay mà không biết làm gì. Nó tuột khỏi tay tôi và
mở ra, ảnh và thư rơi ra. Tôi nhặt chúng lên, toan để vào chỗ cũ, nhưng cái
trạng thái rã rời mà tôi đang lâm vào, tất cả cái tình huống bấp bênh này,
