về phương diện vọng chẩn cũng có để lại môn quan sát sắc diện rất tinh mật, nào là quan sát về thần
sắc, nào phân biệt bợn Lưỡi v.v… Xin lần lượt thuật như sau đây:
A. Quan sát về sắc:
Các giống người có màu sắc đặc biệt trên thế giới như: vàng, xanh, trắng, đen, đỏ. Nay chúng ta bàn
về sự quan sát màu sắc đây chỉ là nhắm vào giống da vàng mà nói. Trong thiên Ngũ Tạng Sanh Thành
của Nội Kinh có nói: “Xanh như cỏ xuống màu là chết, vàng như da trái Chỉ Thiệt là chết, đen như
khói mây là chết, đỏ như màu máu cam là chết, trắng như xương khô là chết”. Đó là nói 5 sắc chết
hiện. “Xanh như lông cánh non là sống, đỏ như mồng Gà là sống, vàng như da bụng Cua là sống, trắng
như mỡ Heo là sống, đen như lông Cánh Cua là sống”. Đó là 5 sắc sống. Lại nữa, trong thiên Ngũ Sắc
Tuyên Minh có nói: “Đỏ phải giống như lụa bọc son, đừng như màu đá đỏ; trắng phải giống như bông
Cánh Ngỗng, đừng trắng như màu Muối rang; xanh phải giống như gành đá xanh láng, đừng xanh như
màu chàm; vàng như lụa bộc Hùng Hoàng, đừng vàng như đất sét; đen phải như sơn mài, đừng đen như
đất đen”. Những điều kể trên đều ý muốn nói hễ sắc tươi nhuận là tốt, không tươi nhuận là xấu. Người
xưa nói: “Ở trong có gì tất hiện ra ngoài”. Chúng ta thường thấy nhan sắc những người mạnh mẽ, đó là
hiện tượng đúng mức bình thường, nếu kém đi, tức là hiện tượng bệnh; trái thường tứ là hiện tượng của
bệnh lý, nặng hơn nữa như hiện tượng chết đã kể trên.
B. Quan sát về tinh thần:
Nếu thần khí được tươi nhuận là tốt, trái lại là xấu. Người xưa nói: Tinh, khí và thần là 3 vật quí trong
con người, phàm tinh bị bổn thì khí bị hao, khí hao thì thần không chỗ chủ. Người tinh thần đầy đủ, vẻ
mặt tươi sáng, thể cách mạnh khỏe, hô hấp hòa bình. Người tinh thần bị mất mát, buồn, quên, nói lẫn,
ánh sáng mắt dị thường, hoặc lần áo sờ giường, hình dung tiều tụy, thiếu máu ốm o. Cũng có người hư
thoát, thần mắt không còn, mở nhắm chẳng định, v.v…
C. Bợn lưỡi:
Nghĩa là nói màu bợn lưỡi biến thường, điều này rất quan hệ mật thiết với cơ năng tiêu hóa của ruột và
bao tử. Người thường ngày ăn ba bữa, bợn lưỡi cũng theo đó mà ba lần khác nhau. Màu bợn lưỡi bình
thường nhất là phải đỏ dợt hơi tro mà nhuận là tốt, cũng có khi vì thức ăn uống đóng vào làm ra hoặc
màu tro đen, đỏ, vàng, v.v.. Khi khám bệnh thầy thuốc phải cẩn thận. Những tướng bợn lưỡi có quan hệ
đến sống chết, sắp theo thứ tự như dưới đây:
1. Nếu bợn lưỡi như màu trái cật heo đã lột mất màng bao, đó là triệu chứng nguy.
2. Nếu bợn lưỡi đóng lang như kiếng cũng nguy.
3. Nếu bợn lưỡi đóng chong như cát, khô ráo nứt nẻ là nguy.
4. Nếu da mặt lưỡi như vỏ trái vải, tuyệt không có chút nước ướt là nguy.
5. Nếu màu lưỡi như màu hồng chín đỏ là nguy.
6. Nếu màu lưỡi như bột rang cũng nguy.
7. Nếu lưỡi láng không đóng bợt, đó là triệu chứng nguy của bộ tiêu hóa.
