Cái khí sắc đó khiến cho bất luận cuộc mạn đàm nào không dính líu
tới nghề nghiệp của y hóa ra không mấy dễ dàng. Chẳng hạn, ngài hãy
nhìn đằng kia, tót đầu y, trên mặt tường cuối gian, ngài ắt trông thấy
khoang trống hình chữ nhựt ghi dấu chỗ treo một bức tranh đã gỡ đi.
Thật vậy, ở chỗ đó trước kia có treo một bức tranh, hơn nữa lại thuộc
loại kiệt tác. Chính tôi có mặt ở đây vào lúc chủ nhân quán rượu này
tiếp nhận nó cũng như vào lúc y tống khứ nó. Trong cả hai trường hợp,
thảy đều với mỗi một thái độ dè dặt, sau bao nhiêu tuần ròng rã suy đi
tính lại. Về điểm này, chúng ta buộc phải nhìn nhận rằng xã hội cũng
có dự phần làm hư hỏng cái bản chất giản dị chất phác của y.
Xin ngài lưu ý cho rằng tôi không lên giọng xét xử. Tôi hằng nghĩ
rằng thái độ dè dặt của y có căn cứ hẳn hoi và sẵn sàng chia sẻ thái độ
đó giá như bản tánh dễ thổ lộ tâm tình, ngài nhận thấy rõ đó, không
giang tay ngăn cản. Tiếc rằng tôi bẩm sanh rất ham trò chuyện và tâm
giao dễ dàng. Tuy biết giữ gìn ý tứ phải lúc, tôi cũng không vì vậy mà
bỏ qua dịp tốt nào. Thời gian còn sống ở Pháp trước kia, gặp một
người có tánh khí sắc bén, tôi chẳng tài nào mà không tìm cách giao
hảo với y ngay. Vâng, vâng, ngài chau mày nghe tôi dùng thì quá khứ
theo thể subjonctif
. Tôi thú nhận rằng mình thích cái thể đó, và nói
chung, chuộng loại ngôn ngữ trau chuốt điêu luyện. Nhược điểm này,
thật vậy, ngài ạ, chẳng phải là tôi không thầm trách mình. Tôi vẫn hiểu
rõ rằng thích ăn mặc lụa là mịn nhuyễn không nhứt thiết giả định rằng
tay chân lấm lem dơ bẩn. Sự thật là vậy. Song le bút pháp điêu luyện,
cũng như gấm vóc lụa là, thường hay che giấu mớ phong ngứa bên
trong. Tôi tự an ủi mình bằng cách bảo thầm rằng, ngẫm cho kỹ,
những kẻ ăn nói lắp bắp hồ đồ cũng chẳng trong trắng gì hơn. Vâng,
vâng, chúng ta cứ hãy gọi thêm nữa.
Chẳng hay ngài định tá túc ở Amsterdam có lâu không? Thành phố
đẹp đó chớ, ngài? Huyễn hoặc đó chớ? À, một tĩnh từ lâu nay tôi
không nghe thấy. Kể từ ngày rời bỏ Paris, vâng, bao nhiêu năm qua
rồi. Nhưng tâm khảm còn vấn vương ký ức, và tôi tuyệt nhiên không
