rền rĩ thê thảm. Chỉ chủng lại mới trường tồn vô tận, nên chỉ có nó mới có
được những ước nguyện vô tận, một thỏa mãn vô tận và những đớn đau vô
tận. Nhưng các tình cảm ấy lại bị dồn vào tấm lòng chật hẹp của một kẻ tất
tử: nên có gì là lạ khi kẻ này như muốn vỡ tung và không sao tìm ra lời diễn
tả cái linh cảm ấy của một niềm vui vô tận hay một niềm đau vô tận tràn
ngập lòng mình. - Và đó là một đề tài cho toàn thể thi ca hoa tình có tính
chất thanh cao, không ngại sử dụng đến cả những ẩn dụ siêu việt, bay lượn
trên mọi cái gì gọi là thế tục. Đó là đề tài của Pétrarque, đề tài của những
Saint Preux, của những Werther, của những Jacques Ortis, mà nếu không có
thế, sẽ không tài nào hiểu hay giải thích nổi. Vì cái giá trị gán cho người
yêu không thể căn cứ vào các ưu điểm trí tuệ, hoặc vào ngay cả những ưu
điểm cụ thể, thực tế, dù rằng vì chàng không biết rõ người mình yêu: đó là
trường hợp của Pétrarque. Chỉ có tinh thần chủng loại mới có thoáng nhìn
đã biết được nàng có giá trị gì đối với chàng, nghĩa là đối với các cứu cánh
của nó. Vả lại các mối tình đắm đuối thường nảy sinh từ cái nhìn đầu tiên:
Who ever lov’d that lov’d not at first sight?
(Ai yêu mà lại chẳng yêu ngay từ lúc mới thoạt nhìn?) (Shakespeare,
As you like it).
Về quan điểm này, đáng kể là đoạn văn sau đây trong cuốn tiểu thuyết
Guzman d’Alfarache của Mateo Aleman
[25]
, nổi danh hàng hai trăm năm
mươi năm nay: No es necessario, para que uno ame, que pase distancia de
tiempo, que siga discurso, ni haga eleccion, sino que con aquella primera y
sola vista, concurran juntamente cierta correspondencia ô consonancia, o
lo que aca solemos vulgarmente decir, una confrontacion de sangre, à que
por particular influxo suelen mover las astrellas.
(Khi đã yêu, người ta chả cần phải để lâu, phải suy nghĩ, phải chọn lựa;
nhưng ngay từ cái nhìn đầu, nhìn một cái thôi cũng đủ cho hai lòng giao
hợp, hay cái mà ta thường gọi là tương cảm máu huyết, một sự tương cảm
thường được một sự ảnh hưởng của các sao kích thích). Vì thế cho nên khi
mất người yêu, hoặc vì địch thủ hay vì tử thần, đối với kẻ yêu say đắm, đó
là một nỗi đau khổ hơn hết, vì là một đau khổ có tính chất siêu việt, ở chỗ
