cách minh bạch và thấu triệt hơn là một chủng loại đã suy nhược. Đành
rằng bản chất của Ấn Độ, sống động hơn bản chất miền Bắc của chúng ta,
đã giúp xây dựng quan niệm của các vị. - Tuy nhiên một tiến trình suy tư
bền bỉ, như lối suy tư của đầu óc vĩ đại của Kant từng theo đuổi, cũng đưa
ta đến những kết luận như thế: thật vậy Kant cũng dạy ta rằng trí năng
chúng ta trong đó được biểu tượng cái thế giới hiện tượng biến ảo mau lẹ
này, không lĩnh hội được cái bản thể thực sự và tối hậu của sự vật, mà chỉ
lĩnh hội được sự biểu thị của nó, và tôi xin nói thêm rằng sở dĩ thế cũng vì
khởi thủy trí năng chỉ có tác dụng cung cấp các duyên cớ do ý chí của ta,
nghĩa là phục vụ ý chí trong sự theo đuổi những mục đích tầm thường của
nó.
Tuy nhiên ta hãy đi sâu hơn trong cuộc tìm hiểu thiên nhiên một cách
khách quan và vô tư của chúng ta. - Khi tôi giết một con vật dù là con chó,
con chim, con ếch, hay dù chỉ là một con côn trùng, xét cho cùng thì quả
không thể tưởng tượng được rằng con vật kia, hay nói đúng hơn là cái
nguyên lực kia mà nhờ nó một hiện tượng tuyệt diệu đến thế được phát sinh
mới một lúc trước đây với đầy đủ năng lực và sinh khí lại bị tiêu diệt thành
không không vì một hành động độc ác và ngu xuẩn của tôi. - Và đằng khác,
hàng triệu triệu thú vật đủ loại, mỗi lúc, mỗi loại hằng hà sa số, sinh ra, đầy
sinh lực, đầy ham muốn, trước khi sinh không thể là một cái gì cả, và từ
không không lại khởi đầu tất cả. - Vậy một khi tôi thấy một con biến mất
như thế mà không bao giờ tìm hiểu nó đi đâu, và một con khác xuất hiện mà
không bao giờ tìm hiểu nó từ đâu đến, khi mà hơn nữa, cả hai đều đồng
hình, đồng chất đồng tính, và chỉ khác nhau ở thể chất mà vả lại suốt kiếp
sống của chúng, chúng không ngừng thải bỏ đổi thay, thì quả thật ta phải
nghĩ đến một giả thuyết: cái gì biến đi và cái gì thay nó chỉ là một bản thể
và cùng với một bản thể mà thôi, nó chỉ thay đổi rất ít, chỉ có thay mới cái
hình thức sống của nó, và, do đó, giấc ngủ đối với cá nhân ra sao, thì cái
chết đối với chủng loại cũng vậy. Tôi xin nói cái giả thiết này mạnh mẽ đến
nỗi ta không thể không nghĩ đến, trừ khi ngay từ thời thơ ấu, đầu óc ta đã bị
lệch lạc vì dấu vết của những quan niệm hư ngụy khiến ta mang nặng một
mối sợ dị đoan và lảng tránh ngay từ đầu. Nhưng giả thiết ngược lại, chẳng
