tân từ này, không phải một lượt, mà riêng biệt, thì người ta có ảo tưởng rằng
tân từ đối lập tương phản với tân từ mỗi lần bị phủ nhận do đó được chứng
minh. Nhưng điều này dựa vào sự đối chiếu các đại lượng vô ước, khi mà
vấn đề lại đặt ta vào một trường hợp loại bỏ thời gian và nó khiến trường
hợp này phải tự vấn về các xác định thời gian mà rồi sau đó có chấp nhận
hay từ bỏ cũng đều sai. Như thế có nghĩa là vấn đề sà siêu việt. Theo nghĩa
này, sự chết vẫn là một bí mật.
Bù lại, người ta có thể giữ lại sự khác biệt kia giữa hiện tượng và sự
vật tự tại để khẳng định rằng: đành rằng là một hiện tượng, con người tất bị
diệt, nhưng không phải vì thế mà bản thể tự tại của nó cũng bị tiêu diệt;
nhưng bản thể này, mặc dầu vì lẽ các quan niệm thời gian bị loại bỏ nên
người ta không thể bảo rằng nó có thể tồn tại, nó vẫn bất diệt. Như thế là
chúng ta đi đến quan niệm về một bất diệt tính, nhưng tuy nhiên chưa phải
là một sự tồn tại. Vả lại, quan niệm này là thứ quan niệm thu hoạch được
bằng đường lối trừu tượng, nên không trước thì sau cũng có thể suy niệm
được một cách trừu tượng, nhưng vì không được xây dựng trên một trực
giác nào nên không được hoàn toàn chính xác. Ngoài ra, ở đây ta cũng nên
nhớ rằng, cũng như Kant, chúng ta không hoàn toàn bác bỏ cái khả năng tri
thức được sự vật tự tại, mà trái lại, ta biết rằng phải tìm sự vật tự tại trong ý
chí. Đành rằng ta không hề dám mong đạt được một tri thức tuyệt đối và rốt
ráo về sự vật tự tại, nhưng thừa biết rằng không tài nào tri thức nổi một sự
vật tuyệt đối và tự nó là gì. Vì, khi tôi vừa biết là tôi có một biểu tượng; và
biểu tượng này chính là biểu tượng của tôi nên không thể đồng nhất với cái
gì đã được tri thức, mà trùng tu nó lại dưới một hình thức khác hẳn, làm
một hữu thể tự quy thành một hữu thể tha quy; do đó người ta cứ phải coi
biểu tượng ấy như hiện tượng bề ngoài của hữu thể tha quy. Đối với một ý
thức thông hiểu, dù cấu thành ra sao chăng nữa, sau đó chỉ còn có hiện
tượng. Dù cho cái đã biết có là chính bản thể tôi cũng không giúp tránh khỏi
cái hậu kết ấy; vì, một khi nó đã rơi vào ý thức thông hiểu của tôi thì nó đã
là một phản ảnh của bản thể tôi, khác với bản thể này, và do đó cũng đã có
một hiện tượng không nhiều thì ít. Vì vậy cho nên khi mà tôi còn là một chủ
thể tri thức, bản thể của chính tôi xét cho cùng đối với tôi chỉ là hiện tượng;
