Thiền Tông Vĩnh Gia Tập
8
không cái gì chẳng biết”. Như vậy diệu chỉ chẳng
phải biết, không biết mà biết vậy.
D
CHƯƠNG VI: BÀI TỤNG VỀ ƯU-TẤT-XOA (Thiền)
Phàm định loạn đôi đường nhưng nguồn động tịnh
không hai, ngu tuệ trái nẻo mà gốc sáng tối chẳng
khác. Bọn mê theo tối phản sáng, bỏ tịnh cầu động.
Người ngộ phản động theo tịnh, bỏ tối cầu sáng.
Sáng sanh thì chuyển ngu thành tuệ, tịnh lập thì dứt
loạn thành định. Định lập là do phản động, tuệ sanh
là do bỏ tối. Tối và động liên hệ trong lồng phiền
não, tịnh và sáng hướng về nơi vật biểu lộ. Vật
không thể làm ngu là do công của tuệ, phiền não
không thể làm loạn là do công của định. Định tuệ lại
giúp cho sự lặng yên sáng suốt, ngu loạn buộc
nhau ở chốn tối tăm, diêu động. Động mà hay tịnh
tức là loạn mà định; tối mà hay sáng tức là ngu mà
tuệ vậy. Như thế, gốc của tối và động không khác,
sáng và tịnh do đây hợp đạo. Nguồn của ngu và
loạn chẳng khác, định và tuệ do đó đồng tông.
Tông đồng thì vô duyên từ, định tuệ thì tịch mà
thường chiếu. Tịch mà thường chiếu thì song dữ
(cả hai đều cho), vô duyên từ thì song đoạt (cả hai
đều cướp). Song đoạt thì Ưu-tất-xoa (thiền), song
dữ thì Tỳ-bà (quán) và Xa-ma (chỉ). Vì Xa-ma-tha
(chỉ) tuy tịch mà thường chiếu, vì Tỳ-bà-xá-na
(quán) tuy chiếu mà thường tịch, vì Ưu-tất-xoa
(thiền) chẳng phải chiếu chẳng phải tịch. Vì chiếu
mà thường tịch nên nói tục mà tức chân, vì tịch mà
thường chiếu nên nói chân mà tức tục, chẳng phải
tịch chẳng phải chiếu nên ngậm miệng ở Tỳ-da
(Trong kinh Duy-ma, khi ngài Duy-ma-cật được hỏi
về pháp môn bất nhị, ngài im lặng.).
Lại nữa còn có mười môn quán tâm :
1 – Nói về pháp nhĩ
2 – Nêu ra quán thể
3 – Nói về sự tương ưng
4 – Cảnh tỉnh sự thượng mạn
5 – Răn sự biếng lười, xao lãng
6 – Nêu lại quán thể
7 - Nói về thị phi
8 – Chọn lựa thuyên chỉ
9 – Chạm cảnh thành quán
10 – Khéo hợp với nguồn huyền.
1 – Nói về pháp nhĩ : Luận về tâm tánh thì rỗng
rang thông suốt, nguồn động tịnh không hai, chân
như tuyệt lự cùng niệm duyên chấp trước cũng
chẳng khác. Hoặc kiến lăng xăng, cùng tột chỉ là
nhất tịch. Nguồn linh không hình soi vào thì có thiên
sai (ngàn thứ sai khác). Thiên sai chẳng đồng nên
tự lập ra cái tên Pháp nhãn. Nhất tịch không khác
nên cái hiệu tuệ nhãn vẫn còn. Cả hai lý và lượng
đều tiêu thì công năng Phật nhãn tròn đủ. Vì vậy
tam đế nhất cảnh nên lý Pháp thân hằng thanh tịnh.
Tam trí nhất tâm nên ánh Bát-nhã thường soi chiếu.
Cảnh trí thầm hợp nên giải thoát tùy cơ, chẳng phải
dọc chẳng phải ngang mà đạo tròn đủ như chữ y
(...) gặp gỡ nhau một cách nhiệm mầu. Cho nên
biết diệu tánh của tam đức (Tam đức : Pháp thân,
Bát-nhã, Giải thoát.) rõ ràng không trái, nhất tâm
sâu rộng khó lường đâu có cái gì chẳng phải là
đường giải thoát. Do đó, tức tâm là đạo, có thể nói
là lần theo dòng mà đến được nguồn vậy.
2 – Nêu ra quán thể : Chỉ cần biết nhất tâm tức
không mà chẳng không, chẳng không mà chẳng
phải chẳng không.
3 – Nói về sự tương ưng : Tâm cùng với không
tương ưng thì khen chê đâu có mừng lo. Thân cùng
với không tương ưng thì dao cắt hay hương xoa
cũng đâu có khổ sướng. Y báo cùng với không
tương ưng thì thí cho hay cướp đoạt cũng đâu có
được mất.
Tâm cùng không mà chẳng không tương ưng thì ái
kiến đều quên, từ bi cứu khắp tất cả. Thân cùng
không mà chẳng không tương ưng thì bên trong
đồng với cây khô, bên ngoài hiện đủ oai nghi. Y
báo cùng không mà chẳng không tương ưng thì
vĩnh viễn dứt sự tham cầu mà đem tiền của giúp
người.
Tâm cùng không mà chẳng không, chẳng không
mà chẳng phải chẳng không tương ưng thì thật
tướng mới tỏ, mở tri kiến Phật. Thân cùng không
mà chẳng không, chẳng không mà chẳng phải
chẳng không tương ưng thì một trần nhập chánh
thọ, các trần tam-muội khởi. Y báo cùng không mà
chẳng không, chẳng không mà chẳng phải chẳng
không tương ưng thì hóa sanh đài hương, lầu báu,
cõi nước trang nghiêm.
4 – Cảnh tỉnh sự thượng mạn : Nếu chưa được
như trên thì chưa tương ưng.
5 – Răn sự biếng lười xao lãng : Như qua biển cần
phải lên thuyền không nhờ thuyền thì làm sao qua
được. Tu tâm cần phải nhập quán, chẳng có quán
thì lấy gì để minh tâm. Tâm còn chưa minh thì ngày
nào tương ưng. Hãy nên suy xét kỹ, chớ nên tự thị.
