trong tinh thần đó mà người ta phải sử dụng những tham chiếu tác phẩm mà
chúng tôi đã nêu ra.
Đưa cả hai mươi lăm thế kỷ triết lý vào chỉ trong khoảng 1200 trang quả là một
sự đánh cược táo bạo. Chúng tôi lấy làm tiếc phải từ chối không cho phép hiện
diện trong quyển sách này một số bản văn có thể giúp chúng ta thấy rõ hơn bước
tiến hoá tư tưởng của một triết gia. Muốn mở rộng tối đa tác phẩm đến tính hiện
đại nên thường khi chúng tôi đành phải giới hạn ở mức mỗi tác giả một vài bản
văn mà thôi (ngoại trừ đối với một số tác giả - minh chủ như Platon, Aristote,
Descartes, Kant, Hegel, Husserl, Heidegger v.V…) Thêm một lần nữa, người ta
lại thấy ở đây sự thoả hiệp giữa những yêu cầu triết lý và những ràng buộc của
thực tế.
Cuối cùng chúng tôi muốn nhắc nhở món nợ tinh thần mà mọi người đọc - tất
nhiên là kể cả chúng tôi - đều mang ơn đối với việc làm vô cùng hữu ích và đáng
giá của các sử gia lớn của Triết học, những người bảo lưu di sản triết văn, theo
kiểu diễn tả của Henri Gouhier, một trong những triết sử gia lỗi lạc nhất. Là
những luận sư (commentateurs) của các bản văn lớn, trước tiên họ cũng phải là
những triết gia. Họ thường suy tư một cách triết lý về lịch sử triết học. Dầu không
hiện diện trong hợp tuyển này, điều này cũng không nên khiến cho chúng tôi quên
công việc tuy âm thầm lặng lẽ mà có giá trị rất đáng kể của họ.
"Tất cả những gì quí thì cũng khó và hiếm", Spinoza đã viết như thế ở cuối
quyển Đạo đức học. Chẳng có một bản triết văn nào lại dễ đọc cả. Chẳng có
một bản triết văn nào để cho ta dễ dàng đi vào, không cần phải cố gắng động não.
Nhưng người đọc nào chấp nhận cố gắng đó sẽ cảm thấy được tưởng lệ bởi niềm
vui chưa bao giờ lỡ hẹn trong cuộc hành trình tìm đạt tri kiến. Niềm vui đó, khi
dần thân vào cuộc nghiên cứu riêng tư sẽ còn được tài bồi bởi bao niềm mãn
nguyện khác. Niềm vui đó cũng còn được chia sẻ trong những cuộc tranh luận tự
do. Thay vì, giam mình trong cuộc độc thoại, những bản triết văn mở ra cho một
hội sống tinh thần và chỉ trở nên sinh động qua cuộc sống đó.
Bernard Morichère.
