Nói giọng triết lý: Một danh dự hão huyền đang lôi cuốn mọi bộ phận của quốc
gia, nhưng nó cũng có ích như danh dự thật sự đối với những ai theo đuổi nó.
NGUYÊN TẮC CỦA CHÍNH THỂ CHUYÊN CHẾ
Nếu trong chính thể dân chủ phải có đạo đức, trong chính thể quân chủ phải có
danh dự, thì trong chính thể chuyên chế phải có sự sợ hãi. Vì ở đây đạo đức
không cần thiết và danh dự sẽ là nguy hiểm.
Quyền uy vô hạn của ông vua chuyên chế được trao cho người cận thần tin cậy.
Những người có năng lực mà không được dùng thường ở trong trạng thái muốn
nổi dậy. Cho nên phải lấy cái sợ hãi để đánh bật lòng can đảm và dập tắt cả những
tham vọng danh dự nhỏ nhất (…)
SUY NGHĨ VỀ NHỮNG ĐIỀU NÓI TRÊN
Trên đây là những nguyên tắc của ba chính thể cai trị. Nó không có nghĩa rằng
trong một nước cộng hoà dân chủ thì ai ai cũng sẵn có đạo đức. Cũng không phải
trong một nước quân chủ nào đó ai ai cũng sẵn có danh dự, hoặc trong một nước
chuyên chế nào đó mọi người đều luôn luôn sợ hãi. Vấn đề là phải làm cho cái
đạo đức, cái danh dự, cái sợ hãi được thể hiện; nếu không thì tính chất của chính
thể sẽ không trọn vẹn.
MONTESQUIEU, Vạn pháp tinh lý, Quyển III, Chương 3, 7, 9, 11.
Cộng hoà liên bang (la République fédérative)
Các Nhà nước thường có số phận mong manh bởi chúng luôn luôn bị đe doạ hoặc
là bởi nội thù hoặc là bởi ngoại xâm: trong cả hai trường hợp, chiến tranh là một
nguy cơ thường xuyên.
Để chữa trị điều bất tiện này Montesquieu tiên liệu sự thành lập - trên cơ sở một
quy ước - một xã hội của những xã hội - mà ông gọi là một cộng hoà liên bang
trong đó việc hợp nhất thành những sức mạnh sẽ là vật bảo chứng cho hoà bình.
Nếu nước cộng hoà là nhỏ, nó có thể bị một lực lượng ngoại lai phá huỷ. Nếu
nước cộng hoà làlớn, nó có thể bị phá huỷ bằng những điều xấu xa từ bên trong.
