hay người Samoỳede (x) ra trận. Người Ả rập thì trong vòng 80 năm đã chinh
phục các vùng rộng lớn hơn cả khu vực chiếm cứ của người Rôma xưa. Người
Tây Ban Nha với số quân ít ỏi đã đánh thắng người Bắc nước Đức. Các võ sĩ da
đen từng là quán quân thế giới."
Luật pháp và tinh thần chung / tính cách chung của mỗi dân tộc
(les lois et l’esprit général des nations)
IV. Có nhiều yếu tố thống trị con người: Khí hậu, tôn giáo, luật pháp, kỷ cương
nhà nước, gương thành bại đã qua, phong tục, tập quán… từ đó mà hình thành
tính cách chung của một xã hội người.
Trong từng nước khác nhau một yếu tố nào đó trong các yếu tố nói trên tác động
mạnh hơn, một yếu tố nào đó tác động yếu hơn. Thiên nhiên và khí hậu hầu như
chỉ thống trị các dân tộc dã man.
Các tập quán thống trị người Trung Hoa, các luật chuyên chế thống trị người
Nhật Bản. Các phong tục tạo ra nguyên khí và tư thế ở Lacédémone (x). Kỷ
cương Nhà nước và phong tục cổ xưa tạo nên nguyên khí và tư thế ở Rome.
V. Nếu trên đời này có một dân tộc mang phong thái chan hoà, trái tim rộng mở,
đời sống tươi vui, có sở thích, dễ giao lưu tư tưởng, một dân tộc sinh động, thoải
mái, hạnh phúc, đôi khi nhẹ dạ, thỉnh thoảng hớ hênh và đồng thời lại can đảm,
rộng lượng, thật thà, có nét danh dự, thì ta chớ nên dùng các luật pháp quấy rầy
nó, để không xúc phạm đến tính cách tốt đẹp của dân tộc ấy. Nếu nói chung tính
cách là tốt thì một vài khuyết điểm cũng không đáng kể.
Ở đây người ta có thể ức chế phụ nữ, ra các luật để uốn nắn tập quán phụ nữ, hạn
chế tính xa hoa của họ; nhưng có biết đâu rằng ức chế phụ nữ như thế thì có thể
mất đi một hứng thú nào đó vốn là nguồn gốc của sự giàu có, một phong cách
lịch thiệp thu hút khách nước ngoài vào đất nước mình.
Vì vậy nhà lập pháp cần tôn trọng tính cách của dân tộc nếu nó không trái ngược
với nguyên tắc của chính thể (……). Ví phỏng một dân tộc có bản tính vui vẻ mà
luật pháp lại đưa vào đó tinh thần thông thái rởm, đồ nho gàn, thì đất nước chẳng
