thú đủ để làm phát sinh những hoạt động của trí tuệ và ý chí. Phán đoán, suy tư,
dục vọng, đam mê v.v… tất cả chỉ là cảm giác chuyển hoá thành những hình thức
khác nhau mà thôi.
CONDILLAC, Khảo luận về cảm giác.
§1. Những hiểu biết của bức tượng giới hạn vào khứu giác, chỉ có thể trải ra trên
các mùi hương. Nó cũng không thể có những ý tưởng trương độ, hình thể, hay bất
cứ cái gì ở bên ngoài nó, hay ngoài những cảm giác về màu sắc, âm thanh, mùi
vị.
§2. Nếu chúng ta đưa ra trước nó một bông hồng, nó sẽ là - trong tương quan với
chúng ta - một bức tượng đang ngửi một bông hồng; nhưng trong tương quan với
nó, nó sẽ chỉ là mùi hương của chính bông hoa này.
Vậy nó sẽ là mùi hương của bông hồng, hay uất kim hương hay hoa lài, hay đổng
tử thảo… tuỳ theo những đối tượng sẽ tác động lên cơ quan của nó. Tắt một lời
những mùi hương đối với nó chỉ là những biến cách (modifications) hay những
cách thế hiện hữu (manìeres d’être) khác nhau của chính nó; và nó không thể tự
cho rằng mình là cái gì khác, bởi vì đó là những cảm giác duy nhất mà nó có thể
tiếp thu.
CONDILLAC, Khảo luận về cảm giác I, I.
§1. Gặp mùi hương đầu tiên, khả năng cảm thụ của bức tượng nằm hoàn toàn nơi
ấn tượng được tạo ra trên cơ quan của nó. Đó là điều tôi gọi là chú ý.
§2. Ngay từ lúc đó, nó bắt đầu hưởng thụ hay đau khổ: bởi vì nếu khả năng cảm
thụ nằm hoàn toàn nơi một mùi hương dễ chịu thì đó là sự hưởng thụ vui sướng;
và nếu nó nằm hoàn toàn nơi một mùi hương khó ngửi, thì đó là sự đau khổ.
CONDILLAC, Khảo luận về cảm giác I, II.
§5. Nếu không còn một hoài niệm nào về những biến cách của mình, thì với mỗi
lần nó đều tưởng là cảm nhận lần đầu: nguyên cả bao nhiêu năm tháng vừa mới
tiêu tan trong từng khoảnh khắc hiện tại. Vậy là luôn luôn giới hạn sự chú ý của
mình vào chỉ một cách thế hiện hữu, sẽ không bao giờ nó đối chiếu hai cái với
