Phân tích, vì nguyên lý và vì mục đích
Năm 1783, Lavoisier đưa ra bằng chứng về thành phần kết hợp của nước, được
kiểm chưng trong một thí nghiệm ngoạn mục về phân tích và tổng hợp vào tháng
giêng năm 1785. sau khi đã nghi ngờ nguyên lý về lửa; đã chứng minh thành
phần cấu tạo của nước và cũng đã thiết lập, cả trên phương diện lượng tính, thành
phần cấu tạo của không khí, Lavoisier mạnh dạn hơn lên. Ông công khai bài bác
lý thuyết tứ đại (la théorie des quatre éléments) rồi lao vào công cuộc xây dựng
lại hoá học trên những nền tảng mới.
Cơ hội đến với ông vào năm 1787 khi tham gia vào việc cách tân danh mục hoá
học. Vấn đề là thay thế những tên gọi thông dụng, được tạo ra qua dòng thời gian
của bao thế kỷ, bằng những danh xưng mới chỉ ra được thành phần kết hợp của
các chất. Dự án về một danh mục với những từ đơn để chỉ những thể đơn và
những từ kép cho những thể kép được phác thảo bởi Guyton de Morveau, rồi
hoàn toàn được đúc lại bởi Lavoisier; ông được gợi hứng từ quyển Logique của
Condillac. Danh mục này không chỉ là một sưu tập đơn giản những dấu hiệu mà
là một phương pháp học tập. Nó dựa trên một thứ lô-gích về sự kết hợp, luôn
luôn có tính nhị phân (binaire), với tỷ lệ những thành phần cấu tạo được chỉ ra
nhờ một tiếp vĩ ngữ/ hậu tố. Danh mục này, luôn luôn hiện hành, giữ vai trò then
chốt trong cuộc cách mạng hoá học bởi nó gây ra một cuộc đổ vỡ kép - với quá
khứ: trong một thế hệ, những nhà hoá học quên bẵng đi ngôn ngữ tự nhiên của họ
và những bản văn trước-Lavoisier, trở thành không đọc được, bị trả về trong
một… thời tiền sử xa xôi. Cuộc đổ vỡ trong không gian xã hội giữa ngôn ngữ
thông thái của Hàn lâm viện và ngôn ngữ của những người thợ thủ công hay
những người bán dược phẩm, họ vẫn tiếp tục nói đến tinh muối và tinh lưu toan
diêm.
Sau khi đã tuyệt căn với quá khứ, Lavoisier hướng về những nhà hoá học của
tương lai với cuốn Sơ luận về hoá học (Traité élémentaire de chimie) xuất bản
năm 1789. Ông trình bày quyển sách như một thứ thí nghiệm khoa học kiểm
chứng những luận đề triết học của Condillac và so sánh việc thực tập hoá học với
việc tạo thành những ý tưởng nơi trẻ thơ từ những yếu tố cảm giác. Khởi từ
những sự kiện và in những khái niệm hoá học đầu tiên với sự trợ giúp của những
từ ngữ lên một đầu óc bạch bản (esprit-table rase) bằng cách tiến hành từ đơn
