Đức, đó lại là Stahl. Và mỗi cuộc chiến tranh về hai nước lại làm nổ ra lại cuộc
luận chiến về quê hương của hoá học.
Nếu việc tố cáo những thành kiến dân tộc chủ nghĩa hẹp hòi là dễ dàng, người ta
không thể dừng lại với ý tưởng rằng Lavoisier đã sáng lập hoá học hiện đại chỉ
với một cái cân và một thí nghiệm. Một đàng, công trình của ông là một tiến trình
lâu dài bao gồm những thí nghiệm, những lý thuyết và một triết lý. Đàng khác, nó
xuất hiện như một giai đoạn trong cuộc biến đổi của hoá học vào cuối thề kỷ
XVIII. Cuối cùng, nhiều điều bất định và những khái niệm căn bản nhất vẫn còn
tồn tại sau Lavoisier. Như vậy, chính ý tưởng về một thời khắc sáng lập, một biến
cố duy nhất, hành vi của một thiên tài đặc thù, cần được xét lại.
Bernadette Bensaude
CHỦ NGHĨA DUY VẬT HIỆN ĐẠI
(Matérialisme Moderne)
Một người duy vật là gì? Phải chăng là kẻ không tin Trời, chẳng sợ Quỷ, cũng
không tin vào những giá trị tuyệt đối hay vào thực tính của tinh thần, kẻ chỉ nhìn
thấy trong thiên nhiên toàn là vật chất vô thuỷ vô chung, trong xã hội toàn là
những xung đột quyền lợi, và trong cuộc đời chỉ có những hạnh phúc vật chất để
chộp bắt lấy? Một kẻ sống ở đời tốt đấy, hẳn thế, nhưng phi luân và không chừng
cũng hơi nguy hiểm? Người duy vật: một nhãn hiệu thường là mang tính biếm
nhẽ (có pha chút khinh thị?) hơn là cái mác kẻ duy tâm - để chỉ người sống với
những ý tưởng và lý tưởng, có lẽ hơi dễ tin và xa rời thực tại cụ thể đấy, nhưng là
người có tư cách và đại lượng.
Những phán đoán vội vã? Nhưng theo một nghĩa thì tất cả đều là chuyện đã nói
rồi:
- Trước khi có những từ mang thêm hậu tố isme (để chỉ chủ nghĩa, quan điểm,
trường phái…), vấn đề là vật chất và những ý tưởng. Những khái niệm này lưu
hành trong những vấn đề lý thuyết tri thức luận được gắn liền với những thái độ
thực tiễn, chính trị, đạo đức, tôn giáo và nghệ thuật.
