cho các dân tộc tỉnh ngộ nếu anh em đi theo ánh sáng tự nhiên của lý trí trung
thực, không dừng lại một cách vô ích với sự mê tín ngu muội của cái tôn giáo
hoang tưởng. Phần lớn các dân tộc đã nhận thấy khá đủ những sai lầm và những
lạm dụng mà người ta kìm hãm họ. Về phương diện này họ chỉ cần một chút trợ
giúp và một chút ánh sáng thêm nữa để nhìn thấy rõ ràng tính phù phiếm của tôn
giáo và để giải thoát hoàn toàn tâm trí họ khỏi sự mê tín kia; nhưng họ cần nhiều
trợ giúp hơn, và nhất là sự đoàn kết nhất trí với nhau để giải phóng khỏi sức
mạnh chuyên chế của những ông lớn trên trái đất này và anh em cần khích lệ họ
để đạt đến sự đoàn kết nhất trí đó.
Thế mà, thưa quý vị, quý vị đã kìm hãm họ trong một cái gọi là giải phóng và
một cái gọi là sự cứu rỗi thiêng liêng cho linh hồn họ bằng những phẩm giá vô
hạn của khổ nạn và cái chết của chúa Jésus. Nhưng họ cần một thứ của cải thực tế
hơn và một cuộc giải phóng đích thực hơn. Đó là đùa nghịch họ và lợi dụng họ
nếu như quý vị cứ kìm hãm họ trong một cái gọi là giải phóng hay cứu chuộc chỉ
có tính tưởng tượng. Cuộc giải phóng đích thực hay sự cứu rỗi đích thực mà các
dân tộc cần, là cuộc giải phóng nó sẽ giải thoát họ, hay nó sẽ phải giải thoát họ
khỏi mọi sự nô lệ, khỏi mọi sự tôn thờ ngẫu tượng, khỏi mọi mê tín, khỏi mọi
chuyên chế bạo tàn, để giúp họ sống hạnh phúc trên mặt đất, trong công lý và
trong hoà bình, trong sự dồi dào của bao nhiêu là của cải vật chất lẫn tinh thần.
Chính một cuộc giải phóng như thế, chính một sự cứu rỗi như thế, thưa quý anh
em, mà các dân tộc cần, chứ không phải một cuộc cứu rỗi tưởng tượng như cuộc
cứu rỗi mà anh em đang rao giảng cho họ. Cái tội tổ tông đích thực đối với những
người nghèo, đó là sinh ra trong sự nghèo khổ, khốn cùng, trong sự lệ thuộc vào
và dưới sự chuyên chế của những ông lớn bạo tàn; cần phải giải thoát họ khỏi cái
tội lỗi đáng ghét, đáng nguyền rủa đó.
Jean MESLIER, Những bức thư cho các cha xứ láng giềng.
LA METTRIE (1709 - 1751)
Là con trai của một thương gia ở Saint-Malo, Julien Offray de la Mettrie, được
nhận làm y sĩ ở Reims năm 1733. Không bao lâu sau, ông qua Leyde, Hà Lan,
tiếp tục học y dưới sự hướng dẫn của Hermann Boerhaave, bác sĩ y khoa lừng
danh; ông này giảng dạy việc áp dụng cơ học để nghiên cứu cơ thể con người.
