biệt trong tổ chức chỉ là ngẫu nhiên, không hề là cốt yếu và chẳng thoát thai từ
một mục đích hay một ý hướng thiêng liêng nào.
Cũng thế, ảnh hưởng hiển hiện của thể lý trên tinh thần chứng tỏ nhất tính của
con người. Tâm hồn chỉ là một từ ngữ sáo rỗng.
"Suy tư là một đặc tính của bộ máy chúng ta" (Penser est une propriété de notre
machine)
Quan niệm một cơ thể máy biết suy tư không phải là điều mâu thuẫn. Sự quan sát
cơ thể học khiến điều đó có thể thừa nhận được nếu ít ra sự quan sát kia đủ tinh
tế. Đúng là La Mettrie dụng công phản bác những lời chống đối nhiều hơn là
chứng minh những điều ông nói, vì ông cho rằng mình nói những điều thuộc về
lương thức chung (mà đại đa số những người bình thường đều dễ dàng nhận
thấy).
Lập trường triết lý ở đây rất rõ ràng: Descartes đã sai khi tách biệt về phương
diện bản thể tư tưởng với vật chất. Nhưng sai lầm này không làm giảm đi sự ca
ngợi đối với triết gia đầu tiên đã áp dụng cơ học vào việc nghiên cứu cơ thể
(Trong quyển: Khảo luận về những thụ cảm của tâm hồn).
Tôi không nhầm đâu, cơ thể con người là một chiếc đồng hồ khổng lồ và được
thiết kế với biết bao kỹ xảo tinh vi, khiến cho nếu cái bánh xe vận chuyển kim chỉ
giây dừng lại, thì cái bánh xe chỉ phút vẫn quay đều; cũng như bánh xe vận
chuyển kim giờ vẫn tiếp tục quay đều, và mọi bộ phận khác, khi những bộ phận
kia bị hoen rỉ hay xộc xệch vì bất kỳ một lý do nào đó, đã ngưng chuyển
động(1)…
Những hiện tượng này không làm cho các vị thầy thuốc thông thái ngạc nhiên
chút nào (2). Họ biết bám trụ vào đâu nơi bản tính con người, và nhân tiện đây tôi
muốn nói, giữa hai ông thầy thuốc, thì người giỏi hơn, đáng tin cậy hơn, theo ý
tôi, luôn luôn là vị nào nghiên cứu sâu rộng hơn về vật lý và cơ học cơ thể người
và gạt qua một bên tâm hồn và tất cả những lo âu thắc mắc mà cơn huyễn mộng
này mang lại cho những kẻ dốt nát, khờ khạo, và chỉ bận tâm một cách nghiêm
chỉnh đến chủ nghĩa tự nhiên thuần tuý…
