định nghĩa lô-gích về cái đẹp: trí tuệ tri giác những tương quan. Cái đẹp không hệ
tại trong sự hoàn hảo (khủng hoảng của cái đẹp lý tưởng), mà nó cũng không phải
sinh ra từ sự có ích như nhiều người đương thời của Diderot hiểu. Kant từng đọc
mục từ này và ông cũng phân biệt phán đoán về thị hiếu với mọi phán đoán khác
(tham khảo: Phê bình khả năng phán đoán, tiết một, "Phân tích cái đẹp" của
Kant).
Vẻ Đẹp là sự tri giác những tương quan (La Beauté est la perception des
rapports).
Vẻ đẹp của một vật đến từ những hình thức/mô thể ở nơi nó(cái đẹp thật sự-le
beau réel), nhưng nó chỉ đẹp nơi chúng ta hoặc mọi hữu thể tương tự mà nơi
chúng cái đẹp gợi lên ý tưởng về những tương quan(cái đẹp được tri giác-le beau
aperçu). Cảm thức về cái đẹp không có tính thông thái: để thưởng thức những
tương quan, người ta không cần phải biết số học về chúng. Nhưng mặc dù kinh
nghiệm tức thời về những cảm xúc mà nó gây ra cái đẹp không phải là việc của
tình cảm, mà là của trí tuệ.
Chúng ta sinh ra với năng lực cảm giác và tư duy; bước đầu tiên của năng lực tư
duy là xem xét các tri giác, kết nối chúng lại, so sánh chúng, phối hợp chúng,
nhận ra giữa chúng những mối quan hệ tương hợp và tương khắc v.v… Chúng ta
sinh ra với những như cầu thôi thúc chúng ta phải nhờ đến các phương sách khác
nhau, trong số đó, căn cứ vào hiệu quả ta mong đợi ở chúng và hiệu quả chúng
đem lại cho ta, chúng ta thường tin chắc là có những phương sách tốt, xấu, nhanh,
chậm, hoàn mỹ, không hoàn mỹ. Phần lớn các phương sách ấy là một công cụ,
một cái máy, hoặc một phát minh nào đó đại loại như vậy; nhưng mọi máy móc
đều là có sự phối hợp, sắp xếp các bộ phận nhằm hướng tới cùng một mục đích
v.v… Đấy là những nhu cầu của chúng ta, và sự vận hành ngay tức khắc các năng
lực của chúng ta, tất cả nhằm đem đến cho chúng ta, ngay khi chúng ta mới ra
đời, các ý niệm về trật tự, sắp xếp, đối xứng, cơ chế, cân đối, thống nhất; tất cả
những ý niệm ấy đến từ các giác quan và là tự tạo; và chúng ta đã đi từ khái niệm
về vô số các thực thể nhân tạo và tự nhiên, được sắp xếp, cân đối, phối hợp, đối
xứng đến khái niệm trừu tượng và ngược lại về mất cân đối, lộn xộn và hỗn loạn.
