nào khác các khái niệm sự tồn tại, số lượng, chiều dài, chiều rộng, chiều sâu và
vô số những khái niệm nữa mà người ta không thể bác bỏ được, thì theo tôi, ta có
thể sử dụng những khái niệm đầu trong một định nghĩa về cái đẹp, mà không bị
buộc tội là thay một thuật ngữ này vào chỗ một thuật ngữ khác, và loanh quanh
trong một cái vòng luẩn quẩn.
Cái đẹp là một thuật ngữ chúng ta áp dụng vào vô vàn thực thể; song dù giữa các
thực thể có sự khác nhau thế nào đi nữa, nhất thiết hoặc là chúng ta áp dụng sai
thuật ngữ cái đẹp, hoặc là trong các thực thể ấy có một tính chất mà dấu hiệu là
thuật ngữ cái đẹp.
Tính chất ấy không thể nằm trong số những tính chất quy định sự khác biệt đặc
thù của chúng; vì như vậy hoặc sẽ chỉ có một thực thể là đẹp, hoặc nhiều lắm
cũng chỉ là một loạt các thực thể đẹp mà thôi.
Nhưng giữa những tính chất chung cho mọi thực thể mà chúng ta gọi là đẹp,
chúng ta sẽ chọn tính chất nào cho cái mà dấu hiệu của nó là thuật ngữ cái đẹp?
Tính chất nào? Theo tôi rõ ràng đó chỉ có thể là thuật ngữ mà sự hiện diện của nó
khiến cho tất cả các thực thể kia trở thành đẹp; tính chất ấy xuất hiện với tần số
nhiều hay ít, nếu có thể nói như vậy, sẽ khiến cho các thực thể đẹp nhiều hay ít;
tính chất ấy mà thiếu vắng thì chúng cũng thôi chẳng còn đẹp nữa; nó không thể
thay đổi đặc tính mà không làm thay đổi cái đẹp chủng loại, và tính chất ngược
lại sẽ làm cho những cái đẹp nhất trở thành khó chịu và xấu xí; tóm lại đó là tính
chất nhờ nó mà vẻ đẹp bắt đầu, gia tăng, thay đổi vô cùng tận, giảm đi và biến
mất. Thế mà chỉ có khái niệm những tương quan là có thể có được những hiệu
quả ấy.
Vậy tôi gọi là đẹp ở ngoài tôi, tất cả những gì chứa đựng trong bản thân nó cái
gợi dậy trong trí tuệ của tôi ý niệm những tương quan; và đẹp đối với tôi, tất cả
những gì gợi dậy ý niệm ấy.
Dẫu sao, khi tôi nói tất cả, tôi loại trừ những tính chất liên quan đến vị giác và
khứu giác; tuy rằng những tính chất ấy có thể gợi dậy trong chúng ta ý niệm
những tương quan, người ta không gọi là đẹp những đối tượng trong đó có những
tương quan, khi người ta chỉ xem xét chúng về phương diện những tính chất kia.
