những mũi tên của Hercule do Ulysse xui chàng lấy cắp: "Xem đấy, cháu đã
phạm phải một hành động như thế nào, cháu đã khiến cho một kẻ khốn khổ phải
chết vì đau đớn và đói khát mà đâu cháu có hay. Hành vi trộm cắp của cháu là tội
lỗi của một kẻ khác; lòng hối hận của cháu là của riêng cháu. Không, có lẽ cháu
đã chẳng bao giờ nghĩ đến chuyện phạm một điều ô nhục như thế nếu cháu chỉ có
một mình. Vậy hãy ngẫm mà xem, cháu ơi, ở tuổi cháu chỉ nên lui tới với các
người lương thiện là điều quan trọng biết chừng nào. Giao du với phường gian
hiểm nên cháu phải chuốc lấy như thế đấy. Và tại sao cháu lại chơi bời với một
con người tư cách như vậy? Đó có phải là kẻ cho cháu có thể lựa chọn để cháu
kết bè kết bạn hay không? Người cha đáng kính ấy, bao giờ ngài cũng chỉ để cho
những nhân vật lỗi lạc nhất của quân đội được đến với mình, ngài sẽ nói với cháu
ra sao nếu thấy cháu cặp kè với Ulysse?...". Có gì khác với lời lẽ mà giả sử ông sẽ
nói với con trai tôi, hay tôi bảo con trai ông hay không?
Người thứ hai: - Không.
Người thứ nhất: - Bây giờ ông hãy thành thực nói cho tôi biết trong các nhà thơ
của chúng ta, những đoạn có âm điệu thích hợp với một đạo đức cao cả như thế,
bình dị như thế có nhiều hay không, và ông sẽ cảm thấy thế nào nếu từ cửa miệng
ấy thốt ra những lời nỉ non âu yếm của chúng ta, hoặc phần lớn các lời lẽ huênh
hoang theo kiểu Corneille của chúng ta.
Có biết bao điều mà tôi chỉ dám thổ lộ ra với ông! Tôi sẽ bị ném đá trong các phố
xá, nếu người ta biết tôi là thủ phạm của lời báng bổ ấy, và chẳng có loại tử vì đạo
nào mà tôi thèm khát vành nguyệt quế.
Nếu một ngày kia, có một con người thiên tài nào dám phú cho các nhân vật của
mình âm điệu giản dị của tính cách anh hùng thời cổ, thì nghệ thuật của diễn viên
sẽ khó khăn cách khác, bởi vì sự diễn tấu sẽ thôi không còn là một loại ngân nga
nữa.
Vả chăng, khi tôi tuyên bố rằng sự xúc cảm là đặc điểm của tâm hồn tốt và của tài
năng xoàng thì tôi đã thú nhận một điều không bình thường quá lắm đâu; bởi vì,
nếu Tự nhiên đã nhào nặn ra một tâm hồn xúc cảm nào, thì đó là tâm hồn của tôi.
