Con người xúc cảm thì bị buông lơi quá nhiều vào sự xúc cảm của màng cách
mô, nên không thể là một ông vua vĩ đại, một chính khách vĩ đại, một quan toà vĩ
đại, một người chính trực, một nhà quan sát sâu sắc, và lẽ dĩ nhiên một người mô
phỏng tự nhiên một cách tuyệt vời, trừ phi anh ta có thể quên mình đi và sao
nhãng chính bản thân, và trừ phi nhờ có trí tưởng tượng mãnh liệt, anh ta biết tạo
ra cho mình, những bóng dáng để dùng làm mẫu, và nhờ có trí nhớ dai, biết gắn
chặt sự chú ý của mình vào các bóng dáng kia; nhưng như thế thì không còn là
anh ta đang hành động nữa; đó là tinh thần của một người khác đang chi phối anh
ta.
Lẽ ra tôi phải dừng lại ở đây, nhưng suy nghĩ khiếm nhã sẽ được ông tha thứ cho
tôi dễ dàng hơn là suy nghĩ sót. Đó là một kinh nghiệm mà xem chừng đôi lần
ông đã từng trải, khi được một nam hoặc một nữ diễn viên mới vào nghề mời đến
nhà nàng, để phát biểu về tài năng của nàng, trong không khí chuyện trò thân
mật, ông đã khen nàng là có tâm hồn, có mẫn cảm, có tâm tình, ông đã hết lời tán
tụng nàng, và lúc chia tay ra về, ông đã để nàng lại với niềm hy vọng đạt được
những thành công to lớn nhất. Song, sự thể ra sao? Nàng ra mắt, nàng bị huýt sáo
và ông cũng tự nhủ thầm huýt sáo là phải. Cái đó là do đâu? Phải chăng mới từ
sáng đến tối mà nàng đã đánh mất tâm hồn, sự mẫn cảm, tâm tình của mình?
Không phải; nhưng ở tầng nhà dưới của nàng, ông đứng sát đất với nàng; ông
lắng nghe nàng mà chẳng bận tâm gì đến các ước lệ; nàng đứng đối diện với ông,
giữa hai người không có một kiểu mẫu nào để so sánh; ông hài lòng với giọng nói
của nàng, với cử chỉ của nàng, với biểu hiện của nàng, với bộ điệu của nàng; tất
cả đều tương xứng với cử toạ và với khoảng không gian; chẳng có gì đòi hỏi phải
khuếch đại. Trên sân khấu, mọi thú đều thay đổi; ở đây cần phải có một nhân vật
khác, bởi vì tất cả đã trở nên rộng lớn hơn.
Trên một sân khấu đặc biệt, trong một phòng khách ở đó khán giả gần như đứng
ngang tầm với diễn viên, nhân vật kịch thực sự chắc chắn gây cho ông ấn tượng
là to lớn, khổng lồ, và xem xong đi ra, chắc hẳn ông đã tâm sự với bạn ông:
"Nàng sẽ không thành công, nàng quá đáng lắm", và sự thắng lợi của nàng trên
sân khấu hẳn làm cho ông kinh ngạc. Một lần nữa, dù đó là hay hay dở thì người
diễn viên cũng không nói gì, không làm gì ở ngoài đời giống hệt như trên sân
khấu: đó là một thế giới khác…
