bởi các nguyên nhân khác, mặc dù chưa được biết tới và cũng chẳng phải kém tự
nhiên và cần thiết, thì chúng làm cho chúng ta bối rối; chúng ta sẽ kêu toáng lên
đó là một phép lạ! Và gán cho nó một nguyên nhân nào đó mà càng không thể
biết được rõ hơn bất cứ những nguyên nhân nào khác mà chúng vẫn cứ thường
hay diễn ra ngay trước mắt chúng ta
Vũ trụ luôn phải ở trong trật tự. Nó không thể rơi vào tình trạng lộn xộn. Chỉ có
bộ máy cơ thể của chúng ta là phải chịu đựng những điều gì khi chúng ta phàn
nàn là nó không còn trật tự. Những vật thể, những nguyên nhân, những sự vật mà
thế giới này chứa đựng, thiết yếu phải diễn ra theo cách thức mà trong đó chúng
ta thấy chúng đang xảy ra, cho dù chúng ta có muốn tán thành hay không về các
kết quả của chúng. Động đất, núi lửa, lụt lội, dịch bệnh, đói khát, đó là những hậu
quả mang tính thiết yếu, hay như là một trật tự của tự nhiên, cũng giống như sự
rơi xuống đất của những vật nặng, giống như một dòng sông trôi đi, như sự vận
động của thuỷ triều trong biển cả, giống như các cơn gió thổi, giống như các trận
mưa mang lại sự tốt tươi, và những hậu quả thuận lợi khác, mà con người vẫn ca
ngợi Thượng đế và cám ơn về lòng tốt của Ngài.
Thật rất ngạc nhiên rằng có một trật tự nào đó luôn ngự trị trong thế giới, và cũng
đáng ngạc nhiên rằng cùng với những nguyên nhân thì luôn luôn cho ra cùng
những hậu quả. Cũng thật kinh ngạc là có khi có sự mất trật tự, mà lại quên rằng
có khi có những sự vật thay đổi, hay là bị gián đoạn trong các hoạt động của
chúng, nên những hậu quả không thể tiếp tục kéo dài thêm giống như thế được
nữa. Sự kỳ diệu là chính ở chỗ trật tự của tự nhiên, và còn kỳ diệu về bất kỳ cái gì
đó đã có thể hiện hữu; và còn là đáng ngạc nhiên nữa ở chỗ chính sự hiện hữu của
con người. Cái gì là trật tự đối với sự hiện hữu này, thì lại là không trật tự đối với
một cái khác. Khi mọi sự tồn tại không theo đúng cách, thì họ nhận thấy rằng mọi
sự là không ở trong trật tự khi họ có thể tuỳ thích đặt chúng vào trong sự không
trật tự. Trái lại họ nhận thức là mọi sự sẽ không ở trong trật tự khi họ bị quấy rối
chính trong việc thực hiện ý thích sai lạc của họ…
Theo Lactantius, đã hơn hai ngàn năm qua, nhà hiền triết Épicure từng nhận định
rằng: "hoặc là Thượng đế loại trừ được điều xấu ra khỏi thế giới này, hoặc là vẫn
không thể làm được; hay là Ngài có thể làm mà lại không muốn làm điều đó; hay
là Ngài đã không có sức mạnh và cũng chẳng muốn làm như thế; thế nên cuối
