thật sự trên nguyên tắc (1). Nhưng có ai đã giảng giải cho ta về hai chữ "quyền
lực"?
Lực là một sức mạnh vật lý. Tôi chẳng thấy chút đạo đức nào ở trong lực (2).
Chịu theo lực là một cử chỉ bắt buộc chứ phải đâu là tự nguyện. Nói đúng hơn, đó
là một cử chỉ khôn ngoan, chẳng có ý gì là nghĩa vụ cả.
Hãy nói về chữ "quyền". Tôi cho rằng quyền chỉ là hệ quả của một thứ khái niệm
hồ đồ mà thôi. Nói lực tạo ra quyền là không đúng. Khi lực thứ hai mạnh hơn lực
thứ nhất, tự nó sẽ vượt lên ngôi mà nắm lấy quyền. Một khi cưỡng lại sức mạnh
mà không bị trừng phạt thì người ta cứ việc cưỡng. Và vì rằng kẻ mạnh luôn luôn
có lý thì người ta chỉ cố sức làm cho mình thành kẻ mạnh hơn là đủ rồi. Vả lại
quyền sẽ mất khi lực không còn nữa: quyền đó là cái gì? Nếu đã phải phục tùng
theo lực, thì người ta cần gì phải phục tùng theo quyền và một khi không bị lực
ép nữa thì người ta không cần phải phục tùng nữa.
Như vậy ta thấy rõ chữ quyền không thêm gì cho chữ lực cả. Chữ "quyền" không
có nghĩa lý gì hết!
Hãy tuân theo sức mạnh. Lời khuyên này là tốt, nhưng thừa, nếu nó có nghĩa là
hãy chịu theo lực. Vì đã là lực thì không chịu theo cũng không được.
Tôi nhận thấy rằng tất cả sức mạnh đều do Trời (3) nhưng tất cả bệnh tật cũng từ
Trời mà ra, thế mà có ai cấm ta mời thầy thuốc chữa bệnh đâu! Ví phỏng tôi bị
tên cướp tóm cổ trong một góc rừng, tôi đành phải nộp của cho hắn. Nhưng nếu
tôi đủ sức trừ khử hắn thì việc gì tôi phải tự nguyện nộp của? Chỉ tại khẩu súng
trong tay thằng cướp cũng là một lực.
Vậy ta có thể kết luận rằng: lực không làm nên quyền, và người ta chỉ bắt buộc
phải phục tùng khi mà sức mạnh đã thành hợp pháp. Thế là vấn đề đầu tiên của
tôi vẫn luôn luôn được đặt trở lại.
Jean Jacques ROUSSEAU, Về Khế ước xã hội, ph.I, ch.2&3.
1. Ám chỉ đến ngụ ngôn của La Fontaine: Con sói và Con cừu.
2. Một nghĩa vụ nào cho ý chí.
