Các điều khoản trong khế ước là do bản chất của nó qui định nên chỉ cần vi phạm
bản chất chút đỉnh thì nó sẽ trở thành vô hiệu. Có thể là Công ước không hề được
công bố một cách hợp thức, nhưng đâu đâu nó cũng được mặc nhiên chấp nhận
cho đến mức, ví phỏng Công ước xã hội (Pacte social) có bị vi phạm chăng nữa,
thì mỗi thành viên sẽ sử dụng quyền nguyên thuỷ của mình; bởi vì một khi công
ước không đảm bảo quyền tự do dân sự thì người ta từ bỏ công ước để giữ lại
quyền tự do thiên nhiên vốn có.
Các điều khoản của công ước sẽ qui vào một điểm duy nhất là: mỗi thành viên từ
bỏ quyền riêng của mình để góp hết vào quyền chung, ai ai cũng như vậy cả,
không ngoại trừ một người nào; cho nên sẽ không ai muốn cho người khác phải
thiệt thòi khi tham gia công ước xã hội.
Hơn nữa, khi mỗi người đã từ bỏ quyền riêng không ngần ngại, thì sự liên kết sẽ
thật là hoàn hảo, không một thành viên nào phải kêu ca gì. Nếu còn giữ chút ít
quyền riêng mà không có cái gì chung cao hơn, để nói lên quyền lợi công cộng,
thì rồi mỗi người sẽ tự phán xét lấy mình và muốn phán xét cả mọi người khác,
thế là sự liên kết sẽ thành vô hiệu, hoặc tất nhiên đi tới chỗ võ đoán.
Rốt cuộc, mỗi người tự hiến dâng cho mọi người chứ không cho riêng ai, thì sẽ
không một thành viên nào giành được đặc quyền; mọi người thu về một giá trị
tương đương với cái mình đã cống hiến; và họ có thêm lực để bảo toàn cái mà họ
có.
Vậy thực chất của công ước xã hội là:
Mỗi người chúng ta đặt mình và quyền lực mình dưới sự điều khiển tối cao của ý
chí chung, và chúng ta tiếp nhận mọi thành viên như một bộ phận không thể tách
rời của toàn thể.
Hành vi liên kết sẽ tạo nên một cơ thể tinh thần chung, gồm bao nhiêu thành viên
thì có bấy nhiêu tiếng nói trong một hội đồng; mỗi thành viên nhận được sự nhất
trí của mình trong hành vi liên kết đó, họ tìm thấy cái tôi tập thể, tìm thấy cuộc
sống và ý chí của mình trong tập thể. Con người công cộng được hình thành bằng
sự liên kết với tất cả mọi người khác. Ngày xưa con người công cộng ấy được gọi
là thành bang (cité), ngày nay chúng ta gọi nó là "nước cộng hoà" hoặc "cơ thể
