1. Quảng tính (Ausdehnung) (còn có thể được dịch là "trương độ","hậu lượng")
chỉ việc chiếm một khoảng không gian của vật thể. Quảng tính, hình thể
(Gestalt), và tính không thể thâm nhập được (Undurchdringlichkeit)… thường
được xem là các thuộc tính cơ bản của "vật thể" ở ngoài ta trong triết học cổ điển.
Nhưng cần chú ý, với Kant, Quảng tính (cũng như hình thể…) không phải là
thuộc tính "tự thân" của bản thân sự vật ở ngoài ta, độc lập với cảm năng, trái lại,
là các khái niệm được hình thành từ sự tổng hợp của cảm năng thông qua trực
quan thuần tuý về không gian. Điều này sẽ rõ hơn ở phần Cảm năng học siêu
nghiệm.
Vấn đề những phán đoán tổng hợp tiên nghiệm
Tính tiên nghiệm của những phán đoán phân tích là điều quá rõ rồi, nhưng chúng
có độc quyền về tính tiên nghiệm không?
Khám phá cơ bản của Kant đó là, có hai loại phán đoán tổng hợp: ngoài những
phán đoán tổng hợp, hậu nghiệm, còn có những phán đoán khác, mặc dầu tổng
hợp, nhưng vẫn không kém là tiên nghiệm.
Từ đó rõ ràng là: 1. Thông qua những phán đoán phân tích, nhận thức của ta
không hề được mở rộng, trái lại, khái niệm mà tôi đã có chỉ được tháo rời ra và
giúp cho bản thân tôi hiểu được nó. 2. Đối với những phán đoán tổng hợp, thì
ngoài khái niệm về chủ ngữ, tôi phải có một cái khác nữa (cái X), trên đó giác
tính dựa vào để có thể nhận thức một thuộc từ tuy không nằm sẵn trong khái niệm
nhưng lại được xem như thuộc về khái niệm ấy.
Nơi những phán đoán kinh nghiệm hay thường nghiệm thì không hề có khó khăn
này. Bởi cái X này là kinh nghiệm hoàn chỉnh về đối tượng được tôi suy tưởng
thông qua một khái niệm A; khái niệm này chỉ là một bộ phận của kinh nghiệm
trên.
Nhưng, đối với những PHÁN ĐOÁN TỔNG HỢP TIÊN NGHIỆM, Phương tiện
hỗ trợ này [từ kinh nghiệm] là hoàn toàn thiếu. Nếu tôi muốn đi ra khỏi khái niệm
A để nhận thức một cái B khác như là cái nối kết với nó, cái gì làm chỗ dựa cho
tôi và sự tổng hợp này có thể có được thông qua cái gì? Bởi ở đây tôi không còn
có thuận lợi là đi tìm nó ở đâu đó trong lãnh vực kinh nghiệm. Hãy lấy mệnh đề
