sau làm ví dụ: "Mọi cái gì xảy ra đều có nguyên nhân". Trong khái niệm về "cái
gì xảy ra" tôi cùng lắm có thể suy tưởng về một tồn tại có một thời gian đi trước
nó v.v… để từ đó rút ra các phán đoán phân tích. Nhưng khái niệm về một
nguyên nhân lại hoàn toàn nằm bên ngoài khái niệm này, và biểu thị một cái gì
khác hẳn với "cái xảy ra", do đó không hề được chứa đựng sẵn trong biểu tượng
này. Bằng cách nào tôi đi đến chỗ nói được về cái gì hoàn toàn khác với cái xảy
ra, và nhận thức khái niệm "nguyên nhân" tuy không chứa đựng sẵn trong khái
niệm trước nhưng lại được xem là thuộc về nó và thậm chí thuộc về một cách tất
yếu? Ở đây, Cái KHÔNG ĐƯỢC BIẾT = X (das Unbekannte = X) đó là cái gì để
cho giác tính dựa vào khi nó tin rằng đã tìm ra được một thuộc tính B xa lạ bên
ngoài khái niệm A và lại cho rằng chúng được nối kết với nhau? Không thể là
kinh nghiệm được, vì chính nguyên tắc được nêu trên đây [nguyên tắc nhân quả]
- không chỉ với tính phổ biến lớn hơn [mà kinh nghiệm không thể mang lại] mà
cả biểu hiện về tính tất yếu hoàn toàn tiên nghiệm từ các khái niệm đơn thuần - là
cái đã thêm biểu tượng thứ hai [nguyên nhân] vào cho biểu tượng thứ nhất [cái gì
đã xảy ra.].
Toàn bộ mục đích tối hậu (Endabsicht) của nhận thức tư biện tiên nghiệm của
chúng ta là đặt nền tảng trên những nguyên tắc tổng hợp tức là mở rộng như
vậy;bởi vì những phán đoán phân tích tuy là hết sức quan trọng và cần thiết để
đạt được sự sáng sủa (Deutlichkeit) của các khái niệm; - sự sáng sủa cần thiết cho
một tổng hợp mở rộng chắc chắn hơn, - nhưng [tự nó] không đưa lại sở đắc
(Erwerb) thực sự mới mẻ.
[Bản A thêm một đoạn - đã bị lược bỏ - như sau:]
Vậy, ở đây ẩn dấu một bí mật nào đó(1) mà chỉ có sự khai mở bí mật này mới có
thể làm cho sự tiến bộ trong lãnh vực vô giới hạn của nhận thức giác tính thuần
tuý được vững chắc và đáng tin cậy; đó là, với tính phổ biến vốn có, phát hiện
cho được cơ sở cho khả thể của những phán đoán tổng hợp tiên nghiệm và nhận
chân các điều kiện làm cho một loại nhận thức như thế có thể có được; và không
chỉ biểu thị toàn bộ nhận thức này (vốn tạo nên một chủng loại - Gattung - riêng)
trong một hệ thống dựa theo các nguồn suối nguyên thuỷ, các bộ phận, phạm vi
và các ranh giới của nó bằng một sự phác hoạ sơ sài, trái lại cần xác định nó một
