chuẩn của thời đại: lòng khoan dung tôn giáo và đôi khi, chủ trương đời sống
thuần thế tục; chính trị tự do và đôi khi, ngay cả mang màu sắc xã hội một cách
táo bạo (Những người giác ngộ ở Bavière), chủ nghĩa thế giới (cosmopolitisme).
Nhưng cũng có những hội quán có vẻ phản động hay ngay cả có vẻ "ngu dân"
(obscurantisme) như nhóm Rose-Croise của Wưllner. Tính tạp dị đó càng được
khắc đậm nét thêm bởi những thăng trầm lịch sử: hội Tam điểm dưới triều đại
Hoa Huệ (vương triều Bourbon) thì không hoàn toàn giống hội Tam điểm dưới
quyền kiểm soát của hoàng đế Napoléon.
Chủ nghĩa ưu tú (l’élitisme)
Ngoài thị hiếu và cả một thứ cố tật đối với cái bí mật, người ta còn nhận thấy nơi
hội Tam Điểm một khuynh hướng cách ly với bên ngoài và tính hệ thống nghiêm
minh ở bên trong. Các hội viên Tam Điểm sống cách biệt, họ tự coi mình là sáng
suốt và đạo đức hơn những người khác; họ chỉ được thâu nhận nếu có người đỡ
đầu và sau những thử thách có ý nghĩa (tham chiếu vở opéra Cây Sáo Thần của
Mozart). Tính hệ thống thể hiện qua những đẳng cấp cao thấp, trong một vài
trường hợp mang dáng vẻ rất quyền uy, kỷ luật khắt khe, hầu như có tính quân
phiệt đến độ làm cho các chính quyền sở tại lo ngại(đưa đến việc giải tán và đàn
áp những Người Giác ngộ ở Bavière)
Chủ nghĩa ưu tú đó đi kèm theo một thứ chủ nghĩa phụ quyền (paternalisme) về
trí thức và xã hội. Giới quí tộc sáng suốt và giới tư sản tự do kết hợp nhau trong
hội Tam Điểm, để luyện một thứ linh dược trí thức và để truyền bá - với những
liều lượng được kiểm soát cẩn thận - một chân lý cao quý, mà họ tưởng tượng họ
là những người gìn giữ đã được sắc phong, nơi cung thánh thâm nghiêm.
Việc truyền bá Ánh sáng (la diffusion des Lumières)
Nói chung - và với rất nhiều sắc thái đặc thù - người ta có thể nói rằng chân lý đó
là chân lý của những nền triết học người ta tập hợp lại ở Đức dưới cái tên
Aufklrung và những nền triết học, hơi khác đôi chút, tạo thành trào lưu khai sáng
ở Pháp.
Những mâu thuẫn của hội Tam Điểm là những mâu thuẫn của cả một thế giới:
chúng phản chiếu những mâu thuẫn của thế giới đó và giúp những người đương
