thuộc vào tôi thôi. Tôi hài lòng với đẳng cấp là con vật thông thái. Tôi tự bắt buộc
và tôi bắt buộc mọi người khác phải dừng lại mãi mãi ở trình độ văn hoá mà
chúng ta đã đạt đến. Theo gương những con hải ly ngày nay xây dựng giống hệt
như tổ tiên chúng cả ngàn năm trước, theo gương những con ong hiện nay đang
sắp đặt, bài trí tổ của chúng giống như những con ong từ thuở xa xưa, chúng ta
muốn rằng cách suy nghĩ của chúng ta, những phương châm lý thuyết của chúng
ta, về chính trị và về đạo đức, trong cả ngàn năm sau cũng sẽ vẫn như ngày hôm
nay. Và nếu như một sự dấn thân kiểu đó đã được thực hiện, nó sẽ có giá trị
không? Không! Hỡi con người, anh không thể hứa một điều như thế, anh không
có quyền từ bỏ tính người nơi anh. Lời hứa đó là ngược lại với quyền tự nhiên và
do đó là vô hiệu.
Vậy là nhân loại có thể tự quên mình đến mức sẽ từ bỏ cả cái đặc quyền duy nhất
phân biệt mình với những động vật khác, cái đặc quyền tự hoàn thiện đến vô hạn,
sẽ mãi mãi thoái vị ý chí dưới cái ách sắt thép của bạo quyền và sẽ không bao giờ
dám dấn thân để bẻ gãy xích xiềng hay sao? - không, đừng bỏ rơi chúng tôi, hỡi
vị thần hộ mệnh thiêng liêng của nhân loại, tư tưởng an ủi dịu êm, nó thuyết phục
chúng tôi tin rằng, từ mỗi công khó của chúng tôi và từ mỗi đau khổ của chúng
tôi sẽ nảy sinh ra một sự hoàn thiện mới và một niềm vui mới, rằng chúng tôi làm
việc vì họ và sẽ không uổng công, và rằng ngay chỗ này đây nơi hôm nay chúng
tôi lao nhọc trong cơ cực biết dường nào, nơi chúng tôi bị chà đạp dưới chân, và -
điều còn tệ hơn thế nữa - nơi mà có khi chúng tôi còn lầm lạc và quỵ ngã, một
ngày không xa một giống người mới sẽ nở hoa, sẽ có thể làm tất cả những gì
mình muốn, bởi vì giống người đó sẽ chỉ muốn điều tốt đẹp, - trong khi mà nơi
những cảnh giới cao hơn chúng tôi vui với hạnh phúc của đám hậu sinh và chúng
tôi sẽ tìm thấy trong những đức hạnh của họ tất cả những mầm mống mà chúng
tôi đã đặt vào trong đó! Hãy làm sống dậy nơi chúng tôi, ôi viễn tượng của thời
đại, cái cảm thức về phẩm giá của chúng tôi và ít ra hãy chỉ nó cho chúng tôi
trong những kế hoạch của chúng tôi, dầu rằng tình trạng hiện nay của chúng tôi
trái ngược với nó. Hãy khơi nguồn dũng khí và nhiệt tình trong những công cuộc
của chúng tôi; và nếu một người nào đó trong chúng tôi bị tử thương khi bước ra
khỏi vòng chiến đấu, thì - đã được nâng đỡ bởi tư tưởng đầu: "tôi đã hoàn thành
bổn phận mình" - người ấy còn được an ủi bởi tư tưởng thứ hai này: "không một
hạt giống nào mà tôi đã gieo lại bị mất đi trong thế giới đạo đức; tôi sẽ nhìn thấy
