Sự ra đời của kinh tế học
(La naissance de la science économique)
Quyển Nghiên cứu về bản chất và nguyên nhân sự phú cường của các quốc gia
của Adam Smith xuất bản năm 1776 thường được coi như cuốn sách đầu tiên
khảo luận về kinh tế học. Tác phẩm này cho phép thành lập khoa học kinh tế bởi
chính nội dung sẽ được thông qua bởi cả trường phái kinh tế học cổ điển, một
trường phái sẽ phát triển suốt trong một thế kỷ chung quanh các tên tuổi lớn
David Ricardo và Jean Baptiste Say. Còn Karl Marx sẽ tiến hành một cuộc phê
bình khoa học mới này trong quyển Phê phán kinh thế-chính trị học, 1859.
Thời tiền sử
Tại sao khoa học kinh tế xuất hiện muộn màng đến thế, chỉ vào cuối thế kỷ
XVIII? Tổ chức nền kinh tế chẳng phải là mang tầm quan trọng sống còn đối với
mọi xã hội hay sao?
Trong thực tế, suy nghĩ về kinh tế đã có trước thế kỷ XVIII từ rất lâu. Chẳng hạn
người ta có thể tìm thấy những khái luận sơ đoan trong quyển Chính trị của
Aristote. Nhưng đó chưa phải là khoa học kinh tế, vì thiếu tính tự trị thực sự của
khoa kinh tế. Trong một thời gian dài, những sự kiện kinh tế - theo cách nói của
Marcel Mauss - là những hiện tượng xã hội tổng thể (des phénomèmes sociaux
totaux) nghĩa là gồm cả tính đạo đức, pháp lý, chính trị. Nhất là kinh tế học phụ
thuộc vào đạo đức, tôn giáo, chính trị. Chẳng hạn như việc cấm cho vay lãi vào
thời Trung cổ chỉ làm cản trở sự phát triển kinh tế. Đối với thánh Thomas
d’Aquin (thế kỷ XIII), lãi là tiền công của thời gian, nhưng thời gian chỉ thuộc về
Thượng đế. Do vậy việc cho vay lấy lãi phải được coi là vô đạo đức và những kẻ
cho vay nặng lãi phải được xét xử bởi các toàn án Giáo hội.
Để cho một diễn từ khoa học về kinh tế có thể phát triển, cần phải tự trị hoá khoa
kinh tế. Quá trình tự trị hoá này diễn ra chậm chạp, từ thời Phục hưng cho đến
những hoa trái đầu mùa của cuộc cách mạng công nghiệp, lực lượng sản xuất của
kinh tế học. Trong số những yếu tố có lẽ đã giữ vai trò quan trọng, chúng ta hãy
