TRIẾT HỌC TÂY PHƯƠNG TỪ KHỞI THỦY ĐẾN ĐƯƠNG ĐẠI - Trang 1337

một bài thơ, hay trong khi ta nghe một bản nhạc (và nó nhằm mô tả một sự vật
nào đó xác định), chúng ta thấy được, là thông qua tất cả mọi chất liệu phong phú
của nghệ thuật, quan niệm phân biệt, hạn chế, lạnh lùng, khô cứng sẽ trở thành
nhạt nhoà, và cuối cùng nổi bật lên chính là quan niệm nó tạo thành cái cốt lõi
của tác phẩm này; ý niệm toàn bộ về nó, do vậy cũng bao gồm cả trong sự suy
nghĩ nhằm phân biệt về nó, cùng phù hợp theo nó một cách tuyệt đối, rốt ráo, bởi
qua sự thông đạt của nó; chúng ta sẽ cảm thấy ghê tởm và tức giận, nếu chúng ta
thấy chính chúng ta bị lừa dối và bị phỉnh gạt đối với sự thích thú và sự chú tâm
của chúng ta. Chúng ta chỉ được thoả mãn hoàn toàn bởi một ấn tượng về một tác
phẩm nghệ thuật, khi nào nó để lại một cái gì đó, mà qua đó, với tất cả sự suy
nghĩ, chúng ta không thể nào tạo nên được một sự phân biệt nào hết về quan
niệm. Biểu hiệu của nguồn gốc đa đoan này, chỉ là do những quan niệm, là cái mà
tác giả của một tác phẩm nghệ thuật cấu tứ về nó, đã đưa nó vào trong những từ
ngữ phân biệt về cái gì mà anh ta có ý nhằm trình bày; bởi vì rồi thì, nó vẫn có
thể đạt tới mục đích hoàn toàn của nó, thông qua những từ ngữ này. Do thế, mà
đó là một cố gắng hầu như là vô bổ, hay vô lý, giống như người ta vẫn hay nỗ lực
như hiện nay, để tìm kiếm cách giản lược một bài thơ trong tác phẩm của
Shakspeare, hay của Goethe, vào một sự thật trừu tượng mà nó được cho là nhằm
truyền đạt. Chắc chắn người nghệ sĩ luôn có thể nghĩ tới bố cục tác phẩm của
mình; nhưng chỉ tư tưởng đó thôi, cũng đã được nhận thấy ngay trước khi nó
được suy nghĩ về sau này, trong sự truyền đạt, sức mạnh của sự sống động hay sự
khơi dậy của nó, và do vậy, nó trở thành không thể giảm sút được. Chúng ta sẽ
không thể không quan tâm ở đây, rằng chắc chắn tác phẩm mới được phác thảo
ra, cũng giống như những phác hoạ của những nhà hoạ sĩ đã được nói tới, tác
phẩm đã được hoàn thành trong cảm hứng, trong ý niệm đầu tiên của nó, và nó đã
được gợi ra một cách vô ý thức, giống như bản hoà âm đã bất chợt đến mà không
cần suy nghĩ, và hoàn toàn như thể chỉ do cảm hứng; và cuối cùng, cũng chính là
bài thơ trữ tình, bài hát nhàn nhã, mà trong đó cách thức của hiện tại lại được cảm
nhận sâu sắc, và ấn tượng của bối cảnh chung quanh, giống như là không có ý
thức, tự nó rót vào bên trong những từ ngữ, mà câu thơ và vần điệu của nó, hoà
hợp với nhau - mà tất cả những điều này, là có một lợi điểm lớn lao của sự thuần
khiết nơi tác phẩm được tạo ra trong lúc xuất thần do cảm hứng, do vận động tự
do của tài năng, mà không có sự xen lẫn vào của ý định và suy nghĩ; do thế, chính
chúng được xuyên qua, và thông qua sự hứng khởi và điều thích thú, mà không