có quyền hưởng tự do.
Theo khái niệm hiện đại - khái niệm có tính dân chủ - và tôi dám nói là khái niệm
đúng về tự do, mỗi con người, được giả thiết là đã nhận từ thiên nhiên những ánh
sáng cần thiết để tự hành xử lúc mới sinh ra đã có một quyền bình đẳng và bất
diệt để sống độc lập với các đồng loại của mình, về tất cả những gì chỉ liên quan
đến mình, và đảm đương vận mệnh của riêng mình theo cách nào tuỳ nghi.
Vào lúc mà khái niệm này về tự do đã thẩm sâu vào tinh thần một dân tộc và
được thiết định vững chắc nơi đó, quyền lực tuyệt đối và võ đoán không còn là
một sự kiện vật chất hay một sự cố thoáng qua. Bởi vì mỗi người có một quyền
tuyệt đối về chính mình, hậu quả là ý chí chủ tể chỉ có thể toát ra từ sự hợp nhất ý
chí của tất cả. Cũng từ đó sự phục tùng đã mất đi tính đạo đức, và không còn
trung gian nào giữa những đức tính nam nhi chi chí đầy kiêu hãnh của người
công dân với những trò chiều lòn thấp hèn của kẻ nô lệ.
Alexis de TOCQUEVILLE, Tình trạng xã hội và chính trị của
nước Pháp trước và từ 1789.
MAINE DE BIRAN
(1766 - 1824)
Maine de Biran phô bày một nhân cách rất trái ngược. Gia nhập Đội Ngự lâm Vệ
binh của Louis XVI, ông bị thương khi điện Tuilerie bị tấn công vào ngày 10
tháng 8, 1792. Năm 1805, ông tham gia ngành hành chánh của đế chế và được bổ
nhiệm phó thị trưởng ở Bergerac năm 1806. Năm 1812, là thành viên của cơ quan
lập pháp, ông tỏ ra chống đối Napoléon. Thời Vương chính Trùng hưng, ông giữ
một vai trò chính trị kín đáo. Đàng khác, như quyển nhật ký của ông tiết lộ, ông
tỏ ra rụt rè trong giao tế xã hội, liên tục cảm thấy bất ổn trong đời sống riêng tư,
nhất là phải chịu sức ép của một cảm thức nặng nề về tình trạng bất lực. Maine de
Biran sẽ đưa tấn kịch cá nhân này thành một vấn đề triết lý. Tâm lý học sẽ là môn
dự bị cho triết học. "Tôi chỉ là tôi, tôi chỉ là một bản ngã nếu tôi là một tác nhân,
một tác nhân thực sự". Ở đâu ta có thể khám phá cái sự kiện nguyên sơ nó bảo
đảm cho chúng ta quyền năng sáng kiến có ý thức và thực sự?
