tư chất, với trạng thái sức khoẻ hay bệnh hoạn, với sự thay đổi khí hậu, thời tiết
và ôn độ. Chính như thế mà ta chịu ảnh hưởng lần lượt của những cơ quan nội
tạng nào, mà những ấn giác mặc dầu có thể ưu thắng đến đâu, vẫn hoàn toàn xa lạ
đối với nhân vị, vì chúng lẫn lộn với hai chiều hướng tổng quát đời sống mà ta
không thể quan sát được: do đó, cái căn bản tư cách tinh thần, vì tuỳ thuộc bản
thể cảm tính nội tại của ta, nên cái thành phần hữu thể của ta mà ta bao giờ cũng
bị mê hoặc ít biết hơn cả.
Đó cũng là nguyên do từ ngẫu cảm của tinh thần nó làm ta thấy thiên nhiên khi
thì dưới một vẻ mặt tươi cười và duyên dáng, khi thì như bị bao phủ dưới một
tấm màn tang tóc và nó làm ta thấy ở cùng những sự đồng nhất khi thì những đối
tượng của hy vọng và tình yêu; khi thì những nguyên nhân sự thù ghét và kinh sợ.
Cho nên sự hứng thú, hấp dẫn, chán ghét hay phiền muộn liên kết vào những
khoảnh khắc khác nhau trong đời ta, hầu như bao giờ cũng lệ thuộc vào những
khuynh hướng thầm kín, và hoàn toàn vô thức của cảm tình ta.
MAINE DE BIRAN, Khái luận về những nền tảng của tâm lý học.
MAINE DE BIRAN đã nhận thấy rất rõ là có sự khác biệt giữa các phản xạ đơn
giản; cử chỉ hay phát âm, và ký hiệu chính thức, nó hàm ngụ một tác động của
tinh thần, một ý muốn hữu thức chỉ nghĩa.
Chính do một tác động suy tư đầu tiên mà chủ thể cố gắng nhận thấy mình chưa
là chủ thể, phân biệt hay phân tách rời ngoại vật nó chống lại. Cũng do một tác
động suy tư như thế mà hữu thể phát động, khi phát ra những âm thanh thì phân
biệt sự cố gắng phát thanh với những ấn giác là hiệu quả. Không có sự phân biệt
ấy, thì không có ký hiệu cố ý; hay khi có nó, các ký hiệu ấy được thành lập…
… Việc sử dụng đầu tiên ký hiệu thành lập tiền ngụ cốt yếu sự kiện nguyên thuỷ
ý thức, nghĩa là sự nhận thấy trực tiếp chủ thể cố gắng, như phân biệt ấy, là có
nền tảng để dùng cái dấu hiệu trí thức đầu tiên là nó là động từ, là ngôn ngữ tối
cao. Bởi vậy, thú vật không nói vì chúng không tư tưởng, và một cách chung, các
hữu thể thuần tuý cảm tính không có dấu hiệu định lập, vì trong bản tính chúng
không có cái tác động nhận thấy nội tại đầu tiên mà ta nói trên, vì chúng không
phải những tác nhân tinh thần, những nguyên nhân tự do vận chuyển hay hành
