NHỮNG TIỂU LUẬN MỚI VỀ NHÂN LOẠI HỌC (Nouveaux Essais
D’anthropologie)
Tác phẩm này chỉ gồm những đoạn ngắn, nhưng là những đoạn quý giá cho việc
tìm hiểu những suy niệm sau cùng của Maine de Biran, đặc biệt là về thiên ân (la
grâce), sự kiện nguyên sơ thứ nhì, duy nhất có khả năng cung ứng một liên hệ với
tuyệt đối.
Chủ nghĩa khắc kỷ và Cơ Đốc giáo (Stọcisme et Christianisme)
Cũng như nơi Pascal có ba giới (trois ordres)* nơi Maine de Biran có ba dạng đời
sống: đời sống động vật, đời sống con người, đời sống tâm linh, trong tính bất
liên tục triệt để (en discontinuité radicale), mà chúng ta đều tham dự vào. Sự cố
gắng không kéo dài cảm giác, và ơn thiên triệu không kéo dài cố gắng. Con
người, trung gian giữa thiên nhiên và Thượng đế, nhưng chủ động trong nguyên
lý riêng của mình, có thể hiến mình cho bên này hay bên kia, trong một trạng thái
tiếp thu thuần tuý.
Những học thuyết - như chủ nghĩa khắc kỷ - chỉ nói lên sức mạnh của tinh thần
chúng ta, thật đáng thất vọng. Hẳn là triết lý về sự cố gắng đã cho thấy bản ngã
như là sức mạnh.
Tuy nhiên, Maine de Biran nhận xét rằng bản ngã của chúng ta không ngừng bị
đè nặng. Nó cần một điểm tựa, và chỉ nơi điểm tựa này mà bản ngã lãnh hội tuyệt
đối. Đối với ông, đó là sự phó thác cho thiên ân.
Triết gia khắc kỷ bảo: "Ta có thể giải thoát đời ta khỏi mọi đau khổ khi ta bị đè
nặng bởi những sỉ nhục, bị giằng xé từ mọi phía. Bởi vì, trong mọi tình huống
này, có gì ngăn cản trí tuệ ta rút về trong thành luỹ nội tâm của mình và giữ thái
độ an nhiên tự tại?"
Ở đây triết gia khắc kỷ ứng dụng vào cuộc sống thứ nhì của con người, điều chỉ
đúng thật đối với cuộc sống thứ ba vốn ở trên nhân loại và chỉ Cơ đốc giáo mới
biết rõ. Và quả là đúng khi nói rằng tâm hồn có thể vượt qua mọi khổ đau bám
chặt vào thân xác hay trí tưởng tượng, không phải bằng sự thao luyện những quan
năng chủ động của trí tuệ hay của lý trí nhưng bằng cách vươn lên bởi một đặc ân
