Người ta sẽ ghi nhận nghệ thuật của Platon. Sau khi nêu rõ rằng chữ viết không
phải là một nghệ thuật bất kỳ nào đó của con người; mà là một nghệ thuật từ thần
linh cho phép sự hồi niệm, Platon lại nêu ra sự mù quáng của mọi nhà phát minh,
dầu là thần thánh cũng thế. Như thần Hermès cũng không nhìn xa hơn trong việc
sử dụng trong biện luận và hồi ức của chữ viết. Chỉ có nhà vua, trong tư cách là
nhà chính trị thực sự, nắm vững nghệ thuật chính trị vốn là khoa học về điều
thiện, nhận ra việc sử dụng đúng đắn chữ viết: Lưu giữ dấu vết những khoảnh
khắc mà những yếu tính đích thực được thoáng thấy.
Ký ức và dấu vết
Dấu vết được viết ra chỉ là cái nâng đỡ cho hoài niệm. Tuy nhiên diễn từ thực sự
được viết ra không phải trên một tấm bảng hay một cuộn giấy, mà sâu xa hơn,
trong tâm hồn. Tâm hồn có nhiệm vụ hồi niệm/ hồi tưởng những yếu tính vĩnh
cửu (des essences éternelles).
PHÈDRE. - Ông đã có lý khi chỉ rõ cặn kẽ cho tôi, và tôi nghĩ rằng, về vấn đề
chữ viết thì đúng như lời bậc hiền nhân ở Thèbes đã nói.
SOCRATE. - Kết luận là thế này: kẻ nào hình dung rằng trong chữ viết anh ta để
lại một tri thức chuyên môn và kẻ nào, đến lượt mình, hăm hở gặt hái tri thức đó
với ý tưởng rằng những chữ viết sẽ tạo ra cái gì chắc chắn, bền vững, có lẽ những
người đó đều có phần ngây thơ và trong thực tế họ ngộ nhận lời tiên đoán của
Ammon: những ai tưởng rằng một khảo luận viết thì hơn là một phương tiện, đối
với kẻ nào biết để hồi niệm (1) những chất liệu mà bài viết bàn đến!
PHÈDRE. - Hoàn toàn đúng!
PLATON, Phèdre
1. Như vậy bài viết không bảo tồn những chất liệu của khoa học như các biện giả
đã tưởng; chức năng triết lý thực sự của nó, trái lại, là sự hồi niệm đưa tâm hồn
trở lại thời điểm mà yếu tính thực sự được chiêm nghiệm.
Ba loại diễn từ: của nhà hùng biện, nhà văn triết gia và người thầy dạy.
