sống sinh ra đời sống. Chính đời sống xuất hiện chỉ như là phương tiện của đời
sống…
Nói một cách tổng quát, cho rằng con người bị tha hoá với đời sống của loài có
nghĩa là một người bị tha hoá với người khác cũng như mỗi người bị tha hoá với
thiên nhiên.
Sự tha hoá của con người, tương quan của con người với chính mình, được thể
hiện và diễn tả trong tương quan giữa con người với những người khác.
Như thế, trong tương quan của lao động tha hoá, mỗi người nhìn người khác theo
tiêu chuẩn và tương quan mà họ nhìn chính mình như là một người lao động…
Karl MARX, Các bản thảo năm 1844.
HỆ TƯ TƯỞNG ĐỨC (l’Idéologie Allemande - 1845-1846)
Bản thảo dự tính sẽ xuất bản, nhưng rồi bỏ mặc cho "sự phê phán gặm nhấm của
lũ chuột" do những khó khăn trong việc xuất bản, nhưng đồng thời cũng do đà
hứng nghiên cứu mới nảy sinh từ chính việc biên tập bản thảo này. Là một phê
phán đối với những bất cập về phê phán của những môn đệ Hegel cánh tả, bản
văn này là một biến đổi hay một đổ vỡ (tuỳ theo những cách kiến giải) của chủ
nghĩa nhân bản hãy còn trừu tượng trong tư tưởng về sự phóng thể (vong thân/
tha hoá). Nó cự khước chủ nghĩa duy tâm của mọi triết lý lịch sử và thiết lập
những lực tuyến (lignes de force) của một chủ nghĩa duy vật mới để suy tư về xã
hội và những thực tiễn của con người cụ thể.
Những luận đề về Feuerbach (Thèses sur Feuerbach)
Là những ghi chú trong sổ tay (notes de carnet) đồng thời với quyển Hệ tư tưởng
Đức, những ghi chú này chào đón chủ nghĩa duy vật của Feuerbach chống lại chủ
nghĩa duy tâm của Hegel và chỉ ra những chỗ còn trừu tượng trong đó: nó không
nghĩ đến "hoạt động khả cảm thực tiễn của con người" (luận đề 5). Nhà phê bình
thực tiễn (luận đề 1) khước từ cùng lúc chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm
như hiện trạng của chúng.
1
