Khuyết điểm chính của mọi chủ nghĩa duy vật cho đến nay (kể cả chủ nghĩa duy
vật của Feuerbach) đó là đối vật bên ngoài, thực tại, cái khả giác chỉ được lãnh
hội dưới hình thức đối tượng hay trực quan, chứ không phải với tính cách hoạt
động nhân văn khả cảm, với tính cách thực tiễn, theo cách chủ quan (1). Đó là lý
do tại sao, đối lập với chủ nghĩa duy vật, chủ nghĩa duy tâm đã khai triển khía
cạnh hoạt động của tinh thần theo cách trừu tượng (2) và dĩ nhiên nó không biết
đến hoạt động thực sự, khả giác, như là thế. Feuerbach muốn những đối vật khả
giác, thực sự tách biệt với những đối tượng của tư tưởng: nhưng ông chỉ nắm bắt
chính hoạt động nhân văn như là hoạt động khách quan (3). Đó là lý do tại sao
trong Yếu tính của Cơ đốc giáo, ông chỉ coi như là thực sự nhân văn thái độ lý
thuyết, trong khi mà thực tiễn hành động chỉ được ông lãnh hội và định hình
trong sự biểu hiện tồi tệ của Do thái giáo (4). Đó là lý do tại sao ông không hiểu
tầm quan trọng của hoạt động cách mạng, của hoạt động phê phán thực tiễn.
2
Vấn đề gán cho tư tưởng con người một chân lý khách quan không phải là một
vấn đề lý thuyết, mà là một vấn đề thực tiễn. Chính trong thực tiễn mà con người
phải đưa ra bằng chứng về chân lý, nghĩa là về thực tính và sức mạnh của tư
tưởng mình, bằng chứng rằng nó là của thế giới này. Cuộc tranh luận về thực tính
hay phi thực tính của tư tưởng cách li khỏi thực tiễn - là một vấn đề thuần tuý
kinh viện (5).
3
Học thuyết duy vật về sự biến đổi những tình huống (la transformation des
circonstances) và về giáo dục (6) quên rằng cần có những con người để biến đổi
những tình huống và rằng bản thân nhà giáo dục cũng cần phải được giáo dục. Đó
là lý do tại sao mà nó phải phân chia xã hội thành hai phần - mà một phần được
nâng cao lên trên chính xã hội.
Sự trùng hợp giữa việc thay đổi những tình huống và hoạt động của con người
hay quá trình tự biến đổi chỉ có thể được lãnh hội và thấu hiểu một cách thuần lý
như là thực tiễn cách mạng (pratique révolutionaire) (7).
4
