Trong mọi năng lực thúc đẩy đời sống xã hội, phải chăng có một năng lực chủ
yếu có thể hướng dẫn một cách tổng quát những lời giải thích xã hội học? Theo
Karl MARX, đó là nhân tố kinh tế, nhất là tình trạng năng lực sản xuất và những
tương quan sản xuất mà tình trạng ấy gây ra. Ở đây, ông trình bày ông đã tới kết
luận ấy như thế nào, vào khoảng năm 1844, khi nghiên cứu Triết lý về pháp luật
của Hegel.
Những cuộc tầm cứu của tôi đi đến kết quả: là những liên quan pháp lý, cũng như
những chính thể của quốc gia, không thể giải thích hoặc tại thân, hoặc nhờ cái
được mệnh danh là cuộc tiến hoá tổng quát của tinh thần con người;là những liên
quan, những chính thể ấy bắt nguồn ở những điều kiện sinh hoạt vật chất mà
Hegel, theo gương người Anh và người Pháp ở thế kỷ XVIII, bao hàm dưới danh
hiệu "xã hội dân sự"; là muốn giải phẫu xã hội để nghiên cứu, thì phải căn cứ vào
kinh tế học. Kết quả tổng quát mà tôi đã thu hoạch và có thể dùng làm dẫn tuyến
trong việc nghiên cứu của tôi, có thể tóm tắt như sau: Trong công cuộc sản xuất
của đời sống xã hội, loài người gia nhập những mối liên quan xác định, tất yếu,
ngoài ý muốn, những mối liên quan sản xuất ấy tương xứng với một mức độ phát
triển nào đó của các năng lực sản xuất vật chất. Tất cả những mối liên quan ấy
cấu thành cơ sở kinh tế của xã hội, nền tảng thực sự trên đó dựng lên một thượng
tầng cơ cấu pháp lý và chính trị; ý thức xã hội có những hình thức xã hội rõ ràng
tương xứng với nền tảng ấy. Cách sản xuất trong đời sống vật chất chi phối tất cả
quá trình của cuộc sinh hoạt xã hội chính trị và trí thức. Không phải ý thức của
loài người xác định thực tại; trái lại, chính thực tại xã hội xác định ý thức của
nhân loại.
Karl MARX, Góp phần phê phán kinh tế chính trị.
LỜI BẠT CHO LẦN XUẤT BẢN THỨ NHÌ QUYỂN TƯ BẢN LUẬN (1873)
Hạt nhân thuần lý của biện chứng pháp Hegel (Le noyau rationel de la dialectique
hégélienne)
Còn lại gì từ biện chứng pháp Hegel sau cuộc đảo lộn duy vật, khi quá trình tự
phát triển của Ý niệm được quan niệm như chân lý hiện thực (vérité effective)
của tất cả?
