Quy luật về sự chuyển hoá từ số lượng thành chất lượng và ngược lại;
Quy luật về sự xâm nhập lẫn nhau của các đối lập;
Quy luật về sự phủ định của phủ định.
Cả ba quy luật ấy đã được Hegel phát triển theo kiểu duy tâm của ông như là
những quy luật thuần tuý của tư duy: quy luật đầu nằm trong phần thứ nhất của
cuốn Lôgích học, trong học thuyết Tồn tại; quy luật thứ hai chiếm tất cả phần thứ
hai, là phần quan trọng hơn cả của cuốn Lôgích học của ông, tức là phần học
thuyết về bản chất; và quy luật thứ ba đóng vai trò quy luật cơ bản làm cơ sở cho
toàn bộ hệ thống. Sai lầm là ở chỗ đáng lẽ phải rút những quy luật ấy từ trong
giới tự nhiên và lịch sử ra thì người ta lại coi những quy luật ấy là của tư duy và
đem gán những quy luật ấy từ trên xuống cho giới tự nhiên và lịch sử. Kết quả
của việc làm đó là toàn bộ một cấu tạo gò ép, nhiều khi làm cho người ta phải
kinh khủng đến dựng tóc gáy lên: dù muốn hay không, thế giới cũng phải phù
hợp với một hệ thống lôgích, mà bản thân hệ thống này chẳng qua chỉ là sản
phẩm của một giai đoạn phát triển nhất định của tư duy loài người. Nếu chúng ta
đảo ngược lại điều đó, mọi việc sẽ trở nên rất đơn giản, và những quy luật biện
chứng trong triết học duy tâm có vẻ rất thần bí, sẽ tức khắc trở thành đơn giản và
sáng sủa như ban ngày.
Ngoài ra, phàm những ai đã đọc qua những tác phẩm của Hegel, đều thấy rằng ở
hàng trăm chỗ, ông ta đã cố gắng rút từ giới tự nhiên và lịch sử ra những thí dụ
thích hợp nhất để chứng minh cho những quy luật biện chứng.
Ở đây, chúng tôi không có ý định viết một cuốn sách phổ thông về phép biện
chứng, mà chúng tôi chỉ muốn chứng minh rằng những quy luật biện chứng là
những quy luật thật sự của sự phát triển của giới tự nhiên, tức là những quy luật
đó cũng có giá trị đối với khoa học lý luận về giới tự nhiên. Vì thế cho nên chúng
tôi không thể xem xét một cách chi tiết mối liên hệ bên trong giữa những quy luật
ấy với nhau.
1. Quy luật về sự chuyển hoá từ số lượng thành chất lượng và ngược lại. Vì mục
đích của chúng tôi, chúng tôi có thể diễn tả những quy luật ấy như sau: trong giới
tự nhiên, thì những sự biến đổi về chất - xảy ra một cách xác định chặt chẽ đối
