TRIẾT HỌC TÂY PHƯƠNG TỪ KHỞI THỦY ĐẾN ĐƯƠNG ĐẠI - Trang 1559

ta vẫn còn thấy thường xuyên hơn sự hỗn độn và ngộ nhận giữa chúng với nhau,
thực ra, đôi khi hai loại đặt kề nhau - thậm chí trong cùng một người, trong cùng
một tâm hồn. Những phân biệt về các giá trị đạo đức bắt nguồn hoặc từ giai cấp
cai trị, ý thức một cách thích thú rằng mình khác với giai cấp bị trị - hay bắt
nguồn từ giai cấp bị trị, các nô lệ và các người lệ thuộc đủ loại. Trong trường hợp
thứ nhất, khi người cai trị là người định đoạt khái niệm về cái "tốt", thì thái độ tự
tôn, kiêu ngạo được coi là đặc điểm phân biệt, và là cái xác định trật tự giai cấp.
Loại người quý tộc tách mình ra khỏi những người có đưc tính nghịch với đức
tính tự tôn, kiêu ngạo, và họ khinh rẻ những người này. Chúng ta hãy lưu ý ngay
rằng trong loại đạo đức học này, phản đề "tốt" và "xấu" có nghĩa thực tế tương
đương với "quý tộc" và "bần tiện"; phản đề "thiện" và "ác" thì có một nguồn gốc
khác. Những kẻ hèn nhát, sợ sệt, vô giá trị, và những kẻ chỉ nghĩ đến lợi ích hạn
hẹp thì bị khinh bỉ; hơn nữa, những kẻ hay nghi ngờ, với cái nhìn dáo dác, những
kẻ bần tiện, loại người chó má để mình bị lợi dụng, những kẻ ăn mày nịnh hót, và
trên hết là những kẻ nói láo: - mọi người quý tộc đều tin rằng giới bình dân là
hạng người không đáng tin cậy. "Chúng ta, những con người chân thật" - Người
Hy Lạp cổ xưa tự xưng mình như thế. Hiển nhiên khắp nơi giá trị đạo đức thoạt
tiên được áp dụng vào những con người, và chỉ về sau, theo sự tiến triển, mới
được áp dụng cho các hành động; vì thế, thật là một sai lầm thô thiển khi các nhà
viết sử đạo đức học bắt đấu với những câu hỏi như: "Tại sao các hành động dễ
thương được ca ngợi?" Loại người quý tộc coi mình như là người định đoạt các
giá trị; họ không cần được sự tán thành; họ ra phán quyết: "Cái gì thiệt hại cho tôi
là thiệt hại tự bản chất của nó"; họ biết chỉ có họ là người ban vinh dự cho cac sự
vật; họ là người tạo ra các giá trị. Họ tôn vinh tất cả những gì họ nhận ra nơi họ:
đó là đạo đức học tự tôn vinh. Kẻ quý tộc tôn vinh nơi bản thân mình con người
có sức mạnh, vì chính họ có sức mạnh trên chính bản thân họ, họ biết cách để nói
và biết cách để giữ im lặng, họ cảm thấy sung sướng khi bắt bản thân họ chịu
đựng sự khắc khổ và cứng rắn, và cung kính tất cả những gì là khắc khổ và cứng
rắn. "Wotan đã đặt một quả tim cứng rắn trong lòng tôi", một truyện cổ
Scandinavia kể: đó là câu được thốt ra một cách hợp lý từ tâm hồn một người
Viking kiêu hãnh. Loại người như thế thậm chí hãnh diện vì không được sinh ra
để có lòng cảm thông; người hùng của câu truyện còn thêm: "Ai không có một
quả tim cứng rắn khi còn trẻ, sẽ chẳng bao giờ có một quả tim như thế". Những
kẻ quý tộc và dũng cảm có lối suy nghĩ như thế là những kẻ xa vời nhất đối với