Chúng tôi không nói rằng sự kiện xã hội là những sự vật vật chất song cũng là sự
vật như các sự vật vật chất, tuy có khác.
Thực vậy, một sự vật là gì? Sự vật đối lại với ý tưởng như cái gì mà người ta biết
từ bên ngoài, đối lại cái gì mà người ta biết từ bên trong. Được coi là sự vật bất
cứ đối tượng tri thức nào không thể thâm nhập tự nhiên vào trí tuệ, bất cứ cái gì
mà chúng ta không thể có một khái niệm tương xứng bằng một phương tiện giản
dị là phân tích của tâm trí, bất cứ cái gì mà tinh thần chỉ có thể hiểu với điều kiện
ra khỏi nội giới, theo con đường quan sát và thí nghiệm, qua dần dần từ những
tính chất bên ngoài nhất, dễ nhận thấy trực tiếp nhất đến những tính chất lờ mờ
nhất và sâu xa nhất. Vậy coi một loại sự kiện nào như sự vật không phải là xếp
chúng vào phạm trù kia của thực tại; nhưng chính là có một thái độ tinh thần nào
đó đối với những sự kiện ấy. Chính là mở đầu cuộc nghiên cứu bằng nguyên tắc
cho rằng người ta tuyệt đối không biết những sự kiện ấy, và đặc tính cùng nguyên
nhân của chúng mờ mịt không sao khám phá được bằng nội quan, dù nội quan hết
sức chăm chú.
ÉMILE DURKHEIM, Những nguyên tắc của phương pháp xã hội học,
Lời tựa.
Thuyết duy tâm xã hội (L’idéalisme social)
Ngược lại với quan niệm duy vật, AUGUSTE COMTE cho rằng chính ý tưởng
mới thống trị và đảo lộn thế giới". Nói cách khác, "cả cơ cấu xã hội chung quy
xây trên ý kiến". Theo thuyết duy tâm thực nghiệm ấy, DURKHEIM định nghĩa
đời sống xã hội như "một cuộc sinh hoạt tinh thần siêu việt". Ông nhắc lại những
"thời kỳ sôi nổi", "luôn luôn là những thời kỳ cấu tạo các lý tưởng trọng đại làm
căn bản cho các nền văn minh".
Giữa những lúc ấy, người ta sống cuộc đời xã hội cao hơn, mãnh liệt hơn, độc
chiếm đến nỗi nó tràn ngập hầu hết ý thức của mọi người, nó xua đuổi hầu hết
thắc mắc ích kỷ, thông thường. Lý tưởng có khuynh hướng hợp nhất với thực tại;
vì thế người ta có cảm tưởng là đã sắp tới thời kỳ mà các lý tưởng thành sự thực
và Thiên quốc sắp được thực hiện trên địa cầu. Những ảo tưởng không bao giờ
lâu bền, vì chính sự phấn khởi cũng không thể lâu bền được, bởi lẽ nó làm hao
