phần lớn thời gian của ông. Viện sĩ Hàn lâm của Pháp từ năm 1914, ông được
giải Nobel Văn học năm 1928.
Triết học của Bergson, đi từ con người nội tâm và tồn tục/ kỳ gian thuần tuý (la
durée pure) sẽ tiến đến toàn thể tính tâm sinh lý của con người (la totalité
psychoph siologique de l’homme) và nghiên cứu sự hợp nhất tâm hồn với thể
xác; rồi từ toàn thể của con người đến toàn thể của sự sống, tồn tục/ kỳ gian được
dùng làm chìa khoá cho một lý thuyết kết hợp sự sống và trí thông minh; để cuối
cùng vươn lên đến tuyệt điểm nơi con người, đến con người biệt lệ, phi thường
(l’homme exceptionnel), kẻ tiếp xúc với suối nguồn thiêng liêng.
Kỳ gian/ tồn tục (La durée)
Bergson đã kể cho chúng ta nghe bằng cách nào, qua suy tư về triết lý tiến hoá,
ông được dẫn dắt tới triết lý về tồn tục của ông.
Spencer vì quá gắn bó với chi tiết của sự vật, đã nhìn sự vật nơi con mắt của nhà
cơ giới. Trong khi muốn giải thích sự tiến hoá bằng những vận động, bằng lượng
tính thuần tuý, đã để vụt mất tính lưu hoạt của sự sinh thành (le dynamisme de la
genèse). Nền tảng của tiến hoá là thời gian cụ thể, vậy mà cái này lại không giữ
vai trò nào trong cơ học. Và tuy thế chính kỳ gian sống thực này (cette durée
vécue) mà ý thức chúng ta cảm nhận.
Như vậy phải quay về với việc mô tả đích thực đời sống nội tâm đã bị bỏ rơi cho
sự khảo sát khoa học và bị biến dạng bởi những tập quán tinh thần mang tính
không gian lây nhiễm từ việc thao tác những đồ vật. Lúc đó ý thức hiện ra như là
tồn tục, nghĩa là như một biến đổi không ngừng, nhưng lại đồng thời vừa bảo lưu
vừa sáng tạo.
Tồn tại mà chúng ta chắc chắn và chúng ta biết rõ nhất hẳn là tồn tại của chúng
ta, không còn gì phải tranh cãi, bởi vì từ mọi đối vật khác chúng ta có khái niệm
mà người ta sẽ phán đoán là ở bên ngoài và nông cạn, trong khi chúng ta tự tri
giác từ bên trong, một cách sâu xa. Chúng ta nhận thấy điều gì nào? Trong trường
hợp ưu đãi này, thì ý nghĩa chính xác của từ tồn tại (exister) là gì? Xin nhắc lại
nơi đây, bằng vài lời thôi, những kết luận của một công trình trước đây (1).
