động, những bức tranh, những hình ảnh và những tác phẩm viết, và làm điều này
một cách đồng nhất và tổng hợp.
Sự lý hội có những cấp độ khác nhau, chúng tuỳ thuộc trước tiên vào sự hứng
thú. Nếu sự hứng thú có giới hạn thì việc lý hội cũng bị hạn chế. Chúng ta từng
nghe nhiều lời giải thích với sự thiếu nhẫn nại đến thế nào! Chúng ta chỉ giữ lại từ
đấy một điểm mà chúng ta thấy có tầm quan trọng thực tiễn và chúng ta chẳng
cần quan tâm tí nào đến đời sống nội tâm của người nói. Trái lại trong nhiều
trường hợp khác, chúng ta lưu tâm quan sát từng biểu hiện nhỏ nhặt trên khuôn
mặt hay nơi toàn thân người đối thoại, hay bất kỳ một lời nào cho phép ta đi vào
bên trong tâm hồn họ. Nhưng ngay cả sự chú ý kiên trì nhất cũng chỉ có thể trở
thành một phương thức bình thường bảo đảm một mức độ khách quan kiểm soát
được (3) khi sự biểu hiện đời sống được xác định và luôn luôn chúng ta có thể
quay về chỗ đó.
Chúng tôi gọi là kiến giải một nghệ thuật như thế để thấu hiểu những biểu hiện
đời sống được xác định một cách lâu bền.
Wilhelm DILTHEY, Những nguồn gốc và sự phát triển củatường chú học (1900).
1. Thành ngữ này ngược về đến thời Trung cổ và còn được dùng ở thế kỷ XVII.
Song song với việc kiến giải Kinh Thánh (interpretatio Sanctae Scripturae) thì
phần kiến giải thiên nhiên (interpretatio naturae) giải thích những gì mà Galilée
gọi là "quyển sách lớn của thiên nhiên".
2. Như vậy chiều kích của dấu hiệu và của thành ngữ là cốt yếu cho việc lý hội.
3.Sự đối lập mà Dilthey đưa ra giữa "lý hội" với "giải thích" không hề có nghĩa là
bỏ lơ yêu cầu khách quan.
"Chúng ta giải thích thiên nhiên, chúng ta lãnh hội đời sống tâm lý" (Nous
expliquons la nature, nous comprenons la vie psychique).*
Bản văn này giải thích sự phân biệt nổi tiếng mà Dilthey đưa vào, giữa phương
pháp mà những khoa học về thiên nhiên đòi hỏi, nghĩa là giải thích (Erklren) và
phương pháp duy nhất thích hợp cho các khoa học về tinh thần, cho vũ trụ của ý
