khác hơn là điều đúng/ điều sai (le vrai ou le faux). Và đó là lý do tại sao, thuộc
từ "đúng là…" luôn được hàm ngụ và hiểu ngầm trong mọi mệnh đề của chúng ta
và trong mọi tư tưởng của chúng ta.
Bây giờ chúng ta hãy tìm kiếm xem đâu là ý nghĩa và hàm thị của một mệnh đề
khẳng định xét như một toàn thể. Nội dung của một mệnh đề như thế là một tư
tưởng (1). Tư tưởng này phải chăng là ý nghĩa hay hàm thị của mệnh đề? Chúng
ta hãy tạm chấp nhận rằng mệnh đề có một hàm thị. Nếu người ta thay thế trong
mệnh đề một từ này bằng một từ khác có cũng hàm thị mặc dầu có một ý nghĩa
khác, điều này sẽ không có ảnh hưởng gì trên hàm thị của mệnh đề. Nhưng người
ta nhận thấy rằng tư tưởng chịu một sự sửa đổi; bởi vì tư tưởng chứa đựng trong
mệnh đề: "sao Mai là thiên thể được chiếu sáng bởi Mặt trời" thì khác với tư
tưởng được chứa đựng trong: "sao Hôm là thiên thể được chiếu sáng bởi Mặt
trời". Nếu một người nào đó không biết rằng sao Hôm cũng là sao Mai, anh ta có
thể coi một trong hai tư tưởng này là đúng và tư tương kia là sai". Như vậy tư
tưởng không thể là hàm thị của mệnh đề; đúng hơn phải nhìn ở đó ý nghĩa của
mệnh đề. Nhưng lúc đó số phận của hàm thị là gì? Mà có cần phải đặt câu hỏi này
không? Có lẽ là mệnh đề này, trong tính cách nó tạo thành một toàn thể, có một ý
nghĩa nhưng lại chẳng có một hàm thị nào. Dẫu sao, người ta vẫn có thể chờ đợi
để gặp những mệnh đề thuộc loại này, hoàn toàn giống như có những thành phần
của mệnh đề chứa những danh từ riêng không có hàm thị. Mệnh đề "Ulysse được
đặt lên mảnh đất Ithaque trong trạng thái ngủ mê man" hiển nhiên là có một ý
nghĩa, song rất đáng ngờ rằng cái tên Ulysse hiện diện ở đó song không chắc thực
sự có một hàm thị hay không; từ đó cũng rất đáng ngờ rằng cả mệnh đề này có
một hàm thị hay không.
Tuy nhiên có điều chắc chắn là nếu người ta nghiêm túc coi mệnh đề này là một
mệnh đề đúng hay sai thì người ta gán, bằng động tác đó, một hàm thị cho danh
từ Ulysse, thêm vào với ý nghĩa. Bởi vì thuộc từ được khẳng định hay phủ định từ
hàm thị của danh từ này. Nếu người ta không thuận cho hàm thị, người ta cũng
không thể gán cho nó hay tước đi khỏi nó một thuộc từ. Nhưng nếu người ta
muốn gắn nó vào tư tưởng thì sẽ là thừa khi đẩy sự phân tích đến hàm thị của
danh từ; người ta có thể bằng lòng với ý nghĩa thôi cũng đủ. Nếu vấn đề chỉ là ý
nghĩa của mệnh đề hay của tư tương không thôi, thì sẽ là vô ích khi bận tâm đến
hàm thị của một phần trong mệnh đề, bởi vì nếu như người ta muốn xác định ý
