mọi lối biết, là nghệ thuật vượt lên trên mọi nghệ thuật, hay đúng hơn, là môn học
không bị hạn hẹp vào một địa hạt riêng biệt nào cả.
Ngày nay, muốn trình bày ý nghĩa triết lí, người ta có thể dùng những phương
thức sau đây:
Triết lí là muốn nhìn thấy sự Hữu nguyên thuỷ, là muốn lí hội được sự Hữu ấy
nhờ sự tự phản tỉnh của tôi với tôi mỗi khi tôi suy tư bằng phản tỉnh.
Hay triết lí là mở đường cho mỗi cá nhân tiến sâu vào bao dung thể, hay triết lí là
dám đối thoại với người khác bằng một tinh thần chiến đấu huynh đệ về bất cứ
vấn đề gì.
Hay triết lí là phải có tinh thần minh mẫn không biết mệt mỏi hay chán nản, cả
những khi phải chạm trán với những con người vô cùng xa lạ chỉ muốn khép kín,
chỉ muốn từ khước.
Tóm lại, triết lí là đường dẫn con người về trọng tâm, nơi đây họ mới nhận thức
được chính họ trong khi dấn thân vào cuộc đời.
Triết lí vĩnh cửu (Philosophia perennis)
Như thế đã rõ, dưới hình thức một vài tư tưởng đơn giản và hấp dẫn, triết lí xuất
hiện với bất cứ ai, kể cả con nít. Tuy nhiên việc suy diễn triết lí đòi hỏi phải cố
gắng liên lỉ, và phải bắt đầu lại luôn mãi mới hy vọng đạt tới hình thức một hệ
thống hợp thời. Chính nhờ đó triết lí đã xuất hiện trong những sáng tác của những
đại triết gia và dưới hình thức âm vọng trong các tác phẩm của triết gia trugn
bình. Dưới hình thức nào cũng được, ý thức phải cố gắng triết lí ấy không thể nào
mai một đi được, bao lâu con người còn là con người.
Nhưng không phải ngày nay triết lí mới bị công kích kịch liệt đến như thế. Từ
ngàn xưa người ta đã lên án toàn diện triết lí như một đồ thừa thãi và nguy hại:
Triết lí làm gì? Có cứu nguy được ai không?
Với những tín điều võ đoán, Giáo hội bài xích triết lí, cho rằng triết lí dẫn loài
người xa Thiên Chúa, mê hoặc và ghì con người lại với trần gian, tác hại họ bằng
những lí thuyết không đâu. Chính trị độc tài cũng chỉ trích rằng: các triết gia
