tâm đến các mối quan hệ của nó với thực tại, giống như tự thân ảo tưởng không
thiết lập sự dự trữ bằng chứng cứ.
Do đó, khi xác định các thái độ của chúng ta, một lần nữa, chúng ta hãy quay trở
lại vấn đề các học thuyết tôn giáo. Giờ đây chúng ta có thể lập lại rằng tất cả
chúng đều là ảo tưởng và không tiếp thu chứng cứ. Không ai có thể bị buộc phải
nghĩ chúng là thật, phải tin vào chúng. Một số trong chúng là không chắc, không
tương hợp với mọi điều mà chúng ta cần mẫn khám phá ra về thực tại của thế
giới, đến nỗi chúng ta có thể so sánh chúng với ảo giác - nếu chúng ta quan tâm
đúng đến sự khác biệt tâm lý. Chúng ta không thể đánh giá về giá trị thực tại của
hầu hết chúng; giống như chúng không thể được chứng minh, vì thế chúng không
thể bị bác bỏ. Chúng ta vẫn hiểu ít đến nỗi không thể tạo ra phương pháp phê
phán chúng. Các điều bí ẩn về vũ trụ chỉ tự tiết lộ từ từ theo sự điều tra nghiên
cứu của chúng ta; có nhiều vấn đề mà khoa học ngày nay không thể đưa ra được
câu trả lời. Nhưng công việc khoa học là con đường duy nhất có thể dẫn chúng ta
đến tri thức thực tại nằm ngoài chúng ta. Một lần nữa đó chỉ là ảo tưởng mong
đợi bất kỳ điều gì từ khả năng trực giác và sự tự xem xét nội tâm; chúng có thể
không cho chúng ta điều gì ngoài bản tường thuật chi tiết về đời sống tinh thần
của riêng chúng ta (điều này khó giải thích), không bao giờ có bất kỳ thông tin
nào từ các vấn đề mà học thuyết tôn giáo tìm ra, lại dễ dàng có đáp án.
Ở điểm này, người ta phải mong đợi tình cờ gặp sự phản đối. "Xem nào, nếu cả
những người theo chủ nghĩa hoài nghi ngoan cố cũng thừa nhận rằng, các xác
nhận của tôn giáo không thể bị bác bỏ bởi lý trí, thì tại sao tôi lại không tin vào
chúng, vì chúng có quá nhiều thứ đứng về phía chúng-truyền thống, thoả hiệp của
nhân loại, và tất cả những nguồn an ủi mà chúng cống hiến?" Thực thế, tại sao lại
không? Giống như không ai có thể bị ép buộc phải không tin. Nhưng đừng để cho
chúng ta được thoả mãn với việc tự lừa dối mình rằng các chứng lý giống như thế
dẫn chúng ta đi theo con đường tư duy đúng. Nếu đã từng có trường hợp về một
lời xin lỗi không thoả đáng, thì chúng ta có nó ở đây. Không biết là không biết;
không được quyền tin bất kỳ điều gì có thể được rút ra từ đó. Trong các vấn đề
khác, không một người có nhận thức nào lại cư xử quá thiếu trách nhiệm hoặc
vẫn hài lòng với những lý lẽ lờ mờ như thế ủng hộ các ý kiến của ông và ủng hộ
ranh giới ông vạch ra. Chỉ trong những điều lớn nhất và thần thánh nhất ông mới
tự cho phép mình làm như thế. Trong thực tế, những điều này chỉ là những cố
