nói chung, mỗi người diễn đạt một ý kiến khác nhau đối với một kiệt tác, không
ai nói đến việc giải quyết những chỗ bí hiểm đối với một người hâm mộ bình
thường. Tuy vậy, theo tôi, cái làm ta rung động mạnh như thế chỉ là ý đồ của nhà
nghệ sĩ, chí ít, chừng nào họ diễn đạt được trong tác phẩm của mình và làm cho ta
nắm bắt được. Tôi biết ở đây không thành vấn đề trí tuệ toàn diện một cách đầy
đủ. Trong ta cái cần tái hiện trạng thái ham mê, cảm xúc tâm trí đã gây cho nhà
nghệ sĩ nhiệt tình sáng tạo. Nhưng tại sao ý đồ của nhà nghệ sĩ không thể nói rõ
và dịch ra thành lời như mọi biểu hiện của đời sống tâm trí? Có thể điều này
không thể làm được đối với những kiệt tác nếu không áp dụng phân tích. Chính
tác phẩm phải được phân tích nếu nó biểu đạt, hữu hiệu đối với chúng ta, những ý
đồ đó, trước hết tôi phải khám phá ý nghĩa và nội dung cái được biểu đạt trong
tác phẩm, sau đó tôi mới giải thích. Như vậy, một tác phẩm nghệ thuật cần được
giải thích; chỉ sau khi giải thích xong tôi mới biết được tại sao tôi bị xúc động
mạnh đến thế. Tôi cũng hy vọng một ấn tương như vậy không giảm đi do phân
tích theo cách đó.
Sigmund FREUD, Choix de textes, của Laveysière, Paris, 1984.
SÁNG TẠO VÀ HIỂU BIẾT TÂM LÝ
Người sáng tạo có một hiểu biết vô thức các quá trình tâm lý
"Nếu trí tuệ đưa nhà văn đến sáng tạo ra một tiểu thuyết tương đương khiến có
thể tự phân tích theo cách một quan sát y học thực sự, nếu trí tuệ đó thuộc về một
tri thức, thì chúng ta tò mò muốn biết những nguồn gốc của nó. Một thành viên
nhóm đó, như chúng tôi đã nói từ đầu, quan tâm đến những giấc mộng của
Gradiva, khả dĩ giải thích chúng, tìm đến nhà văn để hỏi xem ông có hiểu biết
nào về những lý thuyết khoa học đó rất gần với những khoa học riêng của ông.
Nhà văn trả lời, như ta có thể dự đoán, âm tính và có phần khó chịu. Chính tưởng
tượng của ông đã sáng tạo ra Gradiva. Ông tìm thấy khoái cảm trong đó, đối với
những ai nó không làm hài lòng thì chỉ việc để lại. Ông không quan tâm nó làm
độc giả hài lòng đến mức nào. Rất có thể việc nhà văn không thừa nhận không
dừng lại ở đó. Có lẽ ông phủ nhận đơn giản việc hiểu biết các quy tắc, theo chúng
ta, ông tuân theo rất tốt và có lẽ sẽ phủ nhận mọi ý đồ mà chúng ta tìm ra trong
tác phẩm của ông: rốt cuộc, không phải không đúng. Thế thì, trong hai cái chọn
