TRIẾT HỌC TÂY PHƯƠNG TỪ KHỞI THỦY ĐẾN ĐƯƠNG ĐẠI - Trang 1794

"Dù sự thật về cuộc đời của Léonard ra sao, ta không thể toan tính cắt nghĩa nó về
mặt phân tâm học mà không hoàn thành một nghĩa vụ nữa. Ta phải vạch ra những
ranh giới chung đặt ra cho phân tâm học trong lĩnh vực của tiểu sử, và cái này, để
cho tất cả những gì ở đây không giải thích được, ta đừng coi là thất bại. Nghiên
cứu phân tâm học dùng làm tư liệu các dữ liệu tiểu sử sau đây: một mặt, các sự
kiện ngẫu nhiên và ảnh hưởng của môi trường; mặt khác, những phản ứng của
một cá thể cho biết. Dựa trên hiểu biết những cơ chế tâm trí, nó tìm cách xây
dựng một cách chủ động nhân cách của cá thể theo những phản ứng của y, khám
phá ra những lực tâm trí nguyên thuỷ cũng như những biến đổi và phát triển về
sau. Điều này có thể đạt được không trong khi thái độ trong cuộc sống của một cá
nhân cho biết được cắt nghĩa bằng sự đóng góp của thể tạng và số phận, những
lực bên trong và sức mạnh bên ngoài. Và khi một toan tính như vậy, có lẽ như
trường hợp của Léonard, không mang lại kết quả chắc chắn, thì lỗi không phải là
phương pháp của phân tâm học, ở những thiếu sót, những kém cỏi của nó, mà là
do tư liệu không đúng và những lỗ hổng trong tư liệu mà ta có về cá nhân đó. Khi
đó, người duy nhất chịu trách nhiệm về thất bại là người muốn thúc ép phân tâm
học phải phát biểu xét đoán về những mẫu thiếu sót như vậy. Song dù có tư liệu
lịch sử phong phú và điều kiện chắc chắn tất cả những cơ chế tâm trí đó, nghiên
cứu phân tâm học vẫn còn bất lực với hai điểm quan trọng để giải thích điều làm
cho một người trở thành cái chính mình và không trở thành cái gì khác. Ta phải
chấp nhận rằng ở Léonard, ngẫu nhiên ông sinh ra ngoài giá thú và sự âu yếm quá
mức của mẹ ông có ảnh hưởng quyết định nhất đến sự hình thành tính cách của
ông, đến số phận của ông, sự dồn nén xuất hiện sau giai đoạn tuổi thơ đó và sự
thăng hoa nhục dục thành khao khát hiểu biết và không hoạt động tình dục suốt
đời. Có thể nó không diễn ra ở một cá thể khác hoặc có với một biên độ ít hơn rất
nhiều. Ta phải thừa nhận ở đây một giới hạn tự do mà phân tâm học bất lực
không thể triệt tiêu. Cũng như kết quả của cơn dồn nén đó không thể coi là cái
khả thi duy nhất. Một người khác không thể rút đi phần lớn nhục dục của mình
khỏi bị dồn nén bằng thăng hoa thành khao khát hiểu biết. Cũng chịu những ảnh
hưởng như Léonard, họ sẽ bị một thiệt hại lâu dài cho công việc của tư duy, hoặc
một thiên hướng tới những nhiễu tâm ám ảnh không chống lại được. Vậy phân
tâm học bất lực để cắt nghĩa hai đặc điểm này của Léonard: khuynh hướng cực kỳ
tới dồn nén các bản năng và khả năng phi thường thăng hoa những bản năng
nguyên thuỷ.